Boeddhi

Boeddhi is 'n vroulike Sanskrit selfstandige naamwoord afgelei van dieselfde wortel (boedh – om wakker te wees; om te verstaan; om te weet) as die meer bekende manlike vorm Boeddha. Die woord dui op 'n transpersoonlike vermoë van die intellek hoër as die rasionele verstand wat vertaal kan word as ‘intuïtiewe intelligensie’ of eenvoudig ‘hoër verstand’. Dit is ‘dit wat weet’, d.i., in staat om die waarheid van valsheid te onderskei.

Boeddhi verteenwoordig die eerste vlak van indiwiduasie van die oneindig-wetende vormlose Brahman tot 'n duidelik fenomenale realiteit; die vorming (differensiasie) van die djiwatman van die paramatman. Dit maak sy eerste skriftelike verskyning in die Katha Oepanisjad (I,3) waar dit in 'n beroemde gelykenis vergelyk word met die drywer van 'n perd en kar, waar die teuels wat deur die drywer vasgehou word die laer intellek (manas) verteenwoordig; die perde die vyf sintuie en die kar self - die liggaam. Ontologies is boeddhi ekwivalent aan hiranjagarbha en is dit tot die indiwiduele lewende siele - djiwa's - soos hiranjagarbha is teenoor die onbesielde fenomene van die heelal. Boeddhi is die poort tussen die fenomenale en die ewige. Dit mag, aan die ander kant, deur identifikasie en begeerte die inkarnasie van Brahman tot materieële bestaan tot gevolg hê as 'n indiwiduele siel; of dit kan deur wysheid (pradjña) lei tot 'n reeds inkarnate siel om identifikasie met materieële fenomene op te los (met beëindiging van ooreenstemmende aardse begeertes) en bevry te word (moksja behaal).

Boeddhi kom ooreen met die Platoniese konsep nous.