Burgunderkriege

Dr Burgunderchrieg – oder wie me tradizionell au seit: d Burgunderchriege – isch (oder sind) e schwääre politische und militärische Komflikt im füffzääte Joorhundert gsi. Im Chrieg isch uf der einte Syte s Herzogtum Burgund gstande, und däm syni diräkte Gägner sind die schwiizerische Äiggnosse und die Nideri Vereinigung am Oberrhy gsi. Im Hintergrund hän dr französisch König und Chreft im Heilige römische Rych mitgmischlet. D Chriegszyt sälber isch vo anne 1474 bis 1477 ggange.

Dr Herzog Sigmund vo Öschtryych het anne 1469 mit em Herzog Karl em Muetige vo Burgund e Vertrag gmacht, ass dää (dr Karl) iim sell hälfe gäge d Äiggnosse; drfüüf überchiemt er s Elsass und s Brysgau zum Pfand.

Jetz isch es em französische König Ludwig em Elfte gglunge, d Äiggnosse uf syni Syte z zie; är het scho lang welle s mächtigen, kulturell höchstehende und ryche Burgund underwäärffe. Und bi de Bäärner het me s burgundische Herzogtum au als Gfoor für d Uswytig vom eigete Territorium aglueget. Für es paar vo den andere äiggnössische Ständ wäär Burgund tradizionell e guete Partner gsi, aber das het jetz i dr nöie politische Konschtellaziioon nüüt me ggulte.

1473 und 1474 isch e Pund zwüsche de Rychsstedt Strossburg, Basel, Colmar und Schlettstadt, de Bischöf von Strossburg und Basel, de Äiggnoossen und em Herzog Sigmund vo Östryych als Gägegwicht gäge Burgund gmacht worde.

Anne 1474 het sech dr König vo Frankrych mit emene Soldvertrag d Hilf vo de acht äïggnössischen Oort und no vo de Stedt Fryburg und Soledurn gsicheret. Und so isch es drzue cho, ass no im glyche Joor die Nideri Vereinigung mit Bäärn und de Stedt im Elsass dr Chrieg gäge d Burgunder sind go azettle. I der Schlacht bi Héricourt isch s burgundische Heer gschlage worde. Bäärn und Fryburg sind is savojische Waadtland ymarschiert, wil die savojischi Herzogin Jolanda nid vo iirem Bündnis mit em burgundische Herzog het welen abstoo. Dr Bischof Walter Supersaxo vo Sitte het sini Walliser Soldate is savojische Underwallis und bis uff Saint-Maurice abe gschickt und das Land sym Fürschtetum yverleibt.

1475 isch dr Herzog Karl vo Burgund gäge s Herzogtum Lootringe go chriege. Und im nöchschte Joor isch er gäge d Äignosse ggange. Är het so zimli die modärnschti Armee vo säbere Zyt gha. Im Februar 1476 het er Grandson im Waadtland zruggeroberet. Am 2. März 1476 sind aber d Bäärner mit em äiggnössischen Uszug drhäär cho, und dr burgundische Armee, wo nid ufbasst het, isch d Schlacht bi Grandson verloore ggange. Die ganzi schwääri burgundischi Artillery mit öppe vierhundert Kanoone händ d Schwiizer a sich gnoo.

Es paar Mönet spööter isch s burgundische Heer scho wider füre Chrieg paraat gsi, es isch vo Losann häär gäge Bäärn marschiert. Bim burgundische Fäldläger vor der Stadt Murte isch es de Äignosse scho wider glunge, überraschend uf d Burgunder z toorff z goo, am 22. Juni 1476 isch die bluetigi Schlacht bi Murte gsi, wo ganz schlimm für d Burgunder usechoo isch; öppe zäätuusig vonne siget tödet worde, het me verzellt.

Jetz isch dr Herzog Karl im Winter wider uff Lootringe. Sis nöie Heer het die lootringischi Hauptstadt Nancy belaageret. Und au döört hi isch en äiggnössische Uszuug zäme mit Soldate vo der Nidere Vereinigung choo, und wider isch s für d Burgunder e böösi Sach gsi: I der Schlacht bi Nancy het dr Herzog Karl der Muetig sälber au s Lääbe gloo.

Wo me derno Fride gmacht het, isch vill savojischs Land i dr Wadt a d Bäärner un d Fryburger choo. Em Herzog Karl syni Dochter Maria het dr Maximilian vo Habsburg ghürootet, und so isch s Piet vom Herzogtum Burgund habsburgisch woorde.