Ebidentzia

Proposizio batean, ebidentzia proposizioa babesten duena da. Onartzen den proposizioa egiazkoa dela adierazteko balio du. Ebidentziek betetzen duten eginkizuna eta nola ulertzen diren aldatu egiten da eremu batetik bestera.

Epistemologian, sinesmenak justifikatzen dituena da ebidentzia, edo jarrera doxastiko jakin bati eusteko arrazoizkoa dena. Adibidez, zuhaitz baten pertzepzio-esperientzia batek zuhaitz bat egotearen sinesmena justifikatzen duen ebidentzia gisa joka dezake. Eginkizun horretan, ebidentzia adimen-egoera pribatu gisa ulertzen da. Arlo honetako gai garrantzitsuen artean, egoera mental horien izaerari buruzko galderak daude, esate baterako, proposiziozkoak izan behar duten, eta egoera mental engainagarriak ebidentzia gisa kalifikatzen jarrai dezaketen.

Fenomenologian, ebidentzia antzeko zentzuan ulertzen da. Hemen, ordea, egiarako berehalako sarbidea ematen duen ezagutza intuitibora mugatzen da, eta, beraz, ukaezina da. Paper horretan, uste da oinarrizko printzipio filosofikoetarako azken justifikazioak ematen dituela, eta, hala, filosofia zientzia zorrotz bihurtzen duela. Hala ere, oso eztabaidagarria da ebidentziak baldintza horiek bete ahal izatea.

Zientziaren filosofian, ebidentziatzat hartzen da hipotesi zientifikoak berresten edo ezeztatzen dituena. Merkurioren orbita "anomaloaren" neurketak, adibidez, Einsteinen erlatibitate orokorraren teoria berresten duen ebidentzia da. Kontrako teorien artean arbitro neutrala izateko, garrantzitsua da ebidentzia zientifikoak publikoak eta eztabaidaezinak izatea, hala nola beha daitezkeen objektu edo gertaera fisikoak, teorien aldekoek ebidentziak zein diren adosteko. Hori metodo zientifikoari jarraituz bermatzen da, eta gero eta adostasun zientifiko handiagoa lortzeko joera du, ebidentziak pixkanaka metatuz. Ebidentziaren ikuskera zientifikoari planteatzen zaizkion bi arazo dira gutxiegizko terminazioarena, hau da, eskura dauden ebidentziek aurkako teorien alde egin dezaketela berdin-berdin, eta kontraesan teorikoarena, hau da, zenbait zientzialarik ebidentziak direla uste dutenak beste zientzialariek partekatzen ez dituzten zenbait kasu teoriko ekar ditzakeela. Askotan esaten da bi ebidentzia mota daudela: ebidentzia intelektualak edo berez nabaria dena eta ebidentzia enpirikoak edo zentzumenen bidez eskura daitezkeen probak.

Beste eremu batzuek, hala nola zientziek eta zuzenbideak, ebidentzien izaera publikoa azpimarratzen dute (adibidez, zientzialariek inferentzia estatistikoan erabilitako datuak nola sortzen diren aztertzen dute)^[1].

1. ↑ (Ingelesez) Mayo, Deborah G.. (2000-01). «Experimental Practice and an Error Statistical Account of Evidence» Philosophy of Science 67 (S3): S193–S207.  doi:10.1086/392819. ISSN 0031-8248. (Noiz kontsultatua: 2023-09-05).