Iridiu

Osmiu ← IridiuPlatín
   
 
77
Ir
 
               
               
                                   
                                   
                                                               
                                                               
Tabla completaTabla enantada

Blancu platiáu
Información xeneral
Nome, símbolu, númberu Iridiu, Ir, 77
Serie química Metales de transición
Grupu, periodu, bloque 9, 6, d
Masa atómica 192,217 u
Configuración electrónica [Xe] 4f14 5d⁷ 6s²
Electrones per nivel 2, 8, 18, 32, 15, 2
Propiedaes atómiques
Electronegatividá 2,20 (Pauling)
Radiu atómicu (calc) 136 pm (Radiu de Bohr)
Radiu covalente 141±6 pm
Estáu(aos) d'oxidación −3,−1, 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6
Propiedaes físiques
Densidá 22 560[1] kg/m³
Puntu de fusión 2739 K (2466 °C)
Puntu de bullidura 4701 K (4428 °C)
Entalpía de vaporización 563 kJ/mol
Entalpía de fusión 41,12 kJ/mol
Varios
Estructura cristalina Cúbica centrada nes cares tao = sólidu
Nᵘ CAS 7439-88-5
Conductividá térmica 147 W/(m·K)
Módulu elásticu 528 GPa
Velocidá del soníu 4825 m/s a 293,15 K (20 °C)
Isótopos más estables
Artículu principal: Isótopos del iridiu
iso AN Periodu MD Ed PD
MeV
188Ir1,73 d1,64188Os
189Ir13,2 d0,532189Os
190Ir11,8 d2,000190Os
191IrEstable con 114 neutrones
192Ir73,827 d1,460
1,046
192Pt
192Os
192m2Ir241 a0,161192Ir
193IrEstable con 116 neutrones
193mIr10,5 d0,080193Ir
194Ir19,3 h2,247194Pt
194m2Ir171 d?194Ir
Valores nel SI y condiciones normales de presión y temperatura, sacante que se diga lo contrario.
[editar datos en Wikidata]

L'iridiu[2] ye un elementu químicu de númberu atómicu 77 que s'asitia nel grupu 9 de la tabla periódica. El so símbolu ye Ir. Trátase d'un metal de transición, del grupu del platín, duru, fráxil, pesáu, de color blancu platiáu. Ye'l segundu elementu más trupu (dempués del osmiu) y ye l'elementu más resistente a la escomiu, inclusive a temperatures tan altes como 2000 °C. Solo dalgunos halóxenos y sales fundíes son corroyentes pal iridiu en estáu sólidu, l'iridiu en polvu ye muncho más reactivu y puede aportar a inflamable.[3]

Foi afayáu en 1803 ente les impureces insolubles del platín natural. Smithson Tennant, el primer descubridor, llamó al metal iridiu n'honor a la diosa Iris, la personificación del arcoíris, por cuenta de los diversos y llamativos colores de los sos sales. L'iridiu ye unu de los elementos más raros na corteza terrestre, con una estracción y consumu añal de tan solu trés tonelaes. El 191Ir y el 193Ir son los dos isótopos naturales del iridiu y tamién los sos únicos isótopos estables, el 193Ir ye'l más abondosu de los dos.[4]

Los compuestos d'iridiu más importantes son los sales y ácidos que forma xunto col cloru, anque l'iridiu tamién forma una serie de compuestos organometálicos utilizaos na catálisis industrial y n'investigación. L'iridiu metálicu ye usáu cuando se precisa alta resistencia al escomiu a altes temperatures,[4] como nes buxíes de gama alta,[4] crisoles pa la recristalización de los semiconductores a altes temperatures, y los electrodos[4] pa la producción de cloru por aciu el procesu de cloru-álcali. Los radioisótopos d'iridiu usar en dalgunos xeneradores de radioisótopos.

La bayura inusual d'iridiu na capa de magre na llende xeolóxica K-T dio llugar a la hipótesis d'Álvarez[5][6] del impautu d'un oxetu supermasivo estraterrestre'l cual sería la causa de la estinción de los dinosaurios y munches otres especies hai 65 millones d'años.[7] L'iridiu alcuéntrase en meteoritos nuna bayura bien de más alta que na corteza terrestre.[6] Créese que la cantidá total d'iridiu nel planeta Tierra ye enforma mayor que la reparada nes roques de la corteza, pero como con otros metales del grupu del platín, l'alta densidá y l'enclín d'iridiu pa xunise col fierro,osmiu y el níquel, causa que la mayoría del iridiu baxara debaxo de la corteza, pasando esti metal a formar parte del so nucleu cuando'l planeta entá yera nuevu ya inda taba n'estáu fundíu.[8]

L'iridiu tamién s'emplega n'aleaciones d'alta resistencia que pueden soportar altes temperatures.[4] Ye un elementu pocu abondosu y alcuéntrase na naturaleza n'aleaciones con platín y osmiu.[4] Emplegar en contactos llétricos, aparatos que trabayen a altes temperatures, y como axente endurecedor del platín.[4][3]

  1. J. W. Arblaster: Densities of Osmium and Iridium, in: Platinum Metals Review, 1989, 33, 1, S. 14–16; Volltext Archiváu 2012-02-07 en Wayback Machine.
  2. Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: iridiu
  3. 3,0 3,1 Metales: Propiedaes químiques y toxicidá, Iridiu, revisáu'l 3 de setiembre de 2011
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 Iridium, revisáu'l 3 de setiembre de 2011 (n'inglés)
  5. Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes Alvarez
  6. 6,0 6,1 Iridiu y nos meteoritos, revisáu'l 3 de setiembre de 2011
  7. Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes natgeo.es
  8. Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes ullmann-pt

Developed by StudentB