Kolonializm

Kolonializm və ya müstəmləkəçilik — ümumiyyətlə bir dövlətin başqa xalqları , dövlətləri , birlikləri ,siyasi və iqtisadi suverenliyi altına alaraq yayılması və ya yayılma istəyi. Müstəmləkəçilər ümumiyyətlə sömürdükləri bölgələrin qaynaqlarına əl, iş gücünə, bazarlarına əl qoyar və eyni zamanda müstəmləkələri altındakı xalqın sosial-mədəni, dini dəyərlərinə təzyiq tətbiq edərlər. Müstəmləkəçilik ilə imperializm bəzən bir-birləri yerinə istifadə terminlər olmaqla birlikdə imperializm, şəkli olduğu qədər şəkli olmayan sahələrdə də idarənin hakim gücün əlində olduğunu vəziyyətlərdə istifadə edilməkdədir. Müstəmləkəçilik termini eyni zamanda bu sistemi qanuniləşdirmək və ya yaymaq üçün istifadə edilən bir dizi inanca da işarə etməkdədir , çünki Müstəmləkəçilər özlərinin sömürdükləri insanlardan daha üstün olduqlarına inanarlar. Sömürdükləri insanları inkişaf etməmiş cəmiyyətlərdən seçərlər.

Sözdə elmi nəzəriyyələrlə də dəstəklənməyə çalışılan bu tip inanclar daha çox 19-cu yüz illikdə Avropada yayılmış və Avropalıların bütün dünyada müstəmləkəçi güc olaraq yayılmasının da sözdə qanuni dayağı olmuşdur. 18. əsrdə başlayan sənaye inqilabının ardından 19. əsrdə sənayeləşmə nəticəsində buxar maşınlarının quru və dəniz nəqliyyatında istifadə edilməsi qitələrarası iqtisadi və ticarət münasibətlərini inkişaf etdirdi.19 əsrdə hamısıyla sənayeləşən ingilislər, digər ölkələrlə iqtisadi bağlarını gücləndirdilər.Avropadakı digər dövlətlərdə ingilislərin təqib etdiyi yolu izləməyə başladılar. Tarixdə müstəmləkə qurmaq , böyük torpaq qazanmaq , böyük dövlət olmaq üçün lazımlı hesab edilməkdə idi. Kolonializm bəzən dini səbəblərə əsaslanaraq da olmuştur.Osmanlı dövləti də din faktoru ilə yayılmağa çalışdığı zaman başqa dövlətlərlə qarşıdurma halına gəlmiş və hərbi baxımdan əhəmiyyət qazanmıştır. Bunun üçün müstəmləkəçilik hərəkətləri bəzən hərbi və strateji səbəblərə də əsaslanır. İngiltərənin 1878-də Kiprə yerləşməsi kimi. Asıq iqtisadi və siyasi faktorlar müstəmləkəçilikdə rol oynamaqdadır. Avropanı 1890lardan etibarən müstəmləkəçiliyi itələyən faktor tamamilə iqtisadidir.1870lərdən sonra sənayenin inkişafı başlıca iqtisadi amil kimi görünməkdədir. Sənayenin inkişafı ortaya bir sıra əhəmiyyətli problemlər çıxarmaqdadır. Sənaye inkişaf etdikcə istehsal artmışdır, istehsal artdıqca sənaye ölkələrinin öz əhaliləri bu istehsalı istehlak edəməz olmuşlardır. Bir istehsal çoxu ortaya çıxmışdır. Bu istehsal çoxunu dağıdacaq sahələr axtarmağa başlamışlar .

Digər tərəfdən sənayenin xam maddə problemi ortaya çıxmışdır. Avropanın məhdud xammal qaynağı qarşısında yeni xammal təmin edəcək torpaqlar əldə etmə zəruriliyini ortaya çıxarmışdır. 19 və 20-ci əsrin başında , müstəmləkəçiliyin ən təsirli vasitələrdən biri dəmir yoludur. Dəmiryolu xüsusilə Asiya və Afrika da müstəmləkəçiliyin ən inkişafında mühüm bir vasitədir. 19. əsrdə müstəmləkəçiliyin iki fəal sahəsi Afrika ilə Uzaq Şərq olmuşdur. Orta və Cənub Amerika Amerika Birləşmiş dövlətlərinin nüfuzu altına girmiş isə də bu vəziyyət Afrika və Uzaq Şərqdən fərqli olaraq birbaşa bir müstəmləkəçilikdən çox xüsusi bir münasibət nizamı şəklində ortaya çıkmıştır.Demir yolları şəbəkəsini genişləndirərək quru bölgələrinin içlərinə qədər girdilər və maddi mənəvi əhalilərini qorudular Avropa müstəmləkəçiliyi kobudca iki böyük dalğaya ayrıla bilər. İlki kəşflərlə başlamış ikincisi də 19.yüzyılın ikinci yarısında başlayan dövrüdür ... Madagaskar'daki Fransız müharibəsi haqqında bir kitab .