Organikong kompwesto

Sa kimika, an mga organikong kompwesto (Ingles: organic compound) iyo an maski anong kompwestong kimikal na igwa nin karbon-hidroheno na sugpon. Huli sa abilidad kan karbon na mag-katenato (magporma nin sugpon iba pang mga atomong karbon), milyon nin mga organikong kompuwesto an bistado. An pag-aadal sa mga karakter, reaksyon, asin sintesis kan organikong kompuwesto iyo an minabilog sa disiplina nin organikong kimika.

Sa historikal na mga rason, nagkapirang mga klase nin mga kompuwesto na igwang karbon (arug kan mga asin nin carbonate anion sagkod cyanide), kaiba an iba pang mga eksepsyon (arug kan karbon dioksido), iyo dae pigkaklasipika bilang organikong kompuwesto asin iyo pigkokonsidera bilang inorganiko. Lain pa sa mga ini, kadikit na konsenso an yaon sa mga kimiko sa kun anong kompuwesto na igwang karbon an dae kabali, na minahimo nin rigorosong depinisyon kan sarong organikong kompuwesto na masakit.^[1]

Masi ngani an mga organikong kompwesto iyo nagbibilog sana nin saditong porsyento kan kadagaan nin kinaban, importante man nanggad sinda huli ta an gabos na aram na buhay iyo nakabase sa mga organikong kompwesto. An mga nabubuhay na bagay iyo pigbabale an mga inorganikong karbonong kompuwesto pasiring sa organikong kompuwesto sa paagi nin network kan proseso (an siklong karbono) na minapoon sa pagliwat kan karbon dioksido asin sarong ginikanan nin hidroheno arug kan tubig pasiring sa simpleng asukar asin iba pang mga organikong molekula sa paagi nin mga awtotropikong organismo gamit an liwanag (potosintesis) o iba pang ginikanan kan enerhiya.

Kadaklan sa mga sintetikong nahimong organikong kompwesto iyo hale sa mga petrokimikal na pigbibilog harus nin hidrokarburo, na iyo namokna sa halangkawon na presyon asin temperatura sa pagkalapa nin organikong materya sa irarom kan daga sa haluyon na panahon.^[2] Huli kaini, an mga organikong kompwesto dae na pigtatawan depinisyon bilang mga kompwesto na hale sa mga nabubuhay na bagay, na iyo an saiyang historikal depinisyon.

Sa kimikal na nomenklatura, an organyl na grupo, na harus pigrerepresenta nin letrang R, iyo an maski anong monobalentong substituente na an bukas na balensiya iyo yaon sa sarong karbon na atomo.^[3]

1. ↑ Spencer L. Seager, Michael R. Slabaugh. Chemistry for Today: general, organic, and biochemistry. Thomson Brooks/Cole, 2004, p. 342. ISBN 0-534-39969-X
2. ↑ Smith, Cory. "Petrochemicals". American Fuel & Petrochemical Manufacturers. American Fuel & Petrochemical Manufacturers. Retrieved 18 December 2016. 
3. ↑ IUPAC, Compendium of Chemical Terminology, 2nd ed. (the "Gold Book") (1997). Online corrected version:  (2006–) "organyl groups". doi:10.1351/goldbook.O04329