Ruzenn

Er yezhoniezh e vez implijet an termen ruzenn^[1], kensonenn ruz^[2] pe rimienn^[3] (saoz.: fricative consonant) war dachenn ar fonetik hag ar fonologiezh evit komz eus ur gensonenn ma vez tostaet daou organ fonadur an eil ouzh egile betek ma vez fichet pe taravet red an aer o tont eus ar skevent.

Un doare ruzennoù ispisial eo ar c'hwibanennoù (saoz. sibilant consonants) ma vez dambleget an teod dre e hed, da skouer [s], [z], [ʃ] ha [ʒ].

Setu ar ruzennoù pennañ gant bep o arouezenn hervez reolennoù treuzskrivañ al lizherenneg fonetikel etrebroadel :

• [ɸ] ruzenn diweuz divouezh, d.s. ain. フチ ([ɸu̜tʃi]; "mamm-gozh")
• [β] ruzenn diweuz mouezhiet, d.s. spagn. lava ([ˈlaβa],; "gwalc'h")
• [f] ruzenn gweuz-dent divouezh, d.s. bzh. fresk
• [v] ruzenn gweuz-dent mouezhiet, d.s. bzh. da vreur
• [θ] ruzenn dent divouezh, d.s. gres. θάλασσα ([ˈθalas̺a]; "mor")
• [ð] ruzenn dent mouezhiet, d.s. kemb. ysgrifenyddes ([əsgriveˈnəðes]; "sekretourez")
• [s] ruzenn logigoù divouezh, d.s. bzh. kaset
• [z] ruzenn logigoù mouezhiet, d.s. bzh. zoken
• [ʃ] ruzenn drek-logigoù divouezh, d.s. bzh. chupenn
• [ʒ] ruzenn drek-logigoù mouezhiet, d.s. bzh. kejañ
• [ʂ] ruzenn gilbleg divouezh, d.s. sin. 石 shí ([ʂ̠ɻ̩́]; "maen")
• [ʐ] ruzenn gilbleg mouezhiet, d.s. pol. morze ([mɔʐ̠ɛ]; "ur mor")
• [ç] ruzenn staon divouezh, d.s. skos. eich ([eç]; "kezeg")
• [ʝ] ruzenn staon mouezhiet, d.s. gres. γεια ([ʝa]; "salut")
• [x] ruzenn ouel divouezh, d.s. iwerzh. deoch ([dʲɔ̝̈x]; "evañ")
• [ɣ] ruzenn ouel mouezhiet, d.s. tadj. ғарб ([ɣarb]; "kornôg")
• [χ] ruzenn hugenn divouezh, d.s. arm. խնդրեմ ([χndɾɛm]; "mar plij")
• [ʁ] ruzenn hugenn mouezhiet, d.s. djouang. roek ([ʁɔ̌k]; "c'hwec'h")
• [ħ] ruzenn c'hargadenn divouezh, d.s. arab. واحد (['wæːħɪd]; "unan")
• [ʕ] ruzenn c'hargadenn mouezhiet, d.s. tchetch. Iан ([ʕan]; "goañv")
• [ʜ] ruzenn ankoue divouezh, d.s. dahol. [ʜaːɗo] ("bir")
• [ʢ] ruzenn ankoue mouezhiet, sañset kavet e dargineg
• [h] ruzenn darzh divouezh, d.s. al. haben ([ha:bn̩]; "kaout")
• [ɦ] ruzenn darzh mouezhiet, d.s. zoul. ihhashi ([iːˈɦaːʃi]; "marc'h")

Ruzennoù all:

• [ɕ] ruzenn logigoù-staon divouezh, d.s. pol. iść ("mont")
• [ʑ] ruzenn logigoù-staon mouezhiet, d.s. abc'h. ажьа ([aˈʑa]; "ar c'had")
• [ɧ] ruzenn staon-gouel divouezh, d.s. rannyezhoù svedek skjuta ("tennañ")
• [ɬ] ruzenn gostez logigoù divouezh, d.s. kemb. Llydaw ("Breizh")
• [ɮ] ruzenn gostez logigoù mouezhiet, d.s. zoulou. dlala ([ˈɮaːla]; "c'hoari")

1. ↑ Studi fonologel brezhoneg Lanijen, Erwan Evenou, tezenn renet gant Per Denez, 1987.
2. ↑ Geriadur Brezhoneg An Here, An Here, 2001. Geriadur brezhoneg gant skouerioù ha troiennoù, An Here, 1995. Penngerioù 'kensonenn' ha 'ruz'.
3. ↑ Dictionnaire français-breton, Martial Menard, Palantines, 2012. Pennger 'fricatif'.