Saxa

Saxa
Саха Өрөспүүбүлүкэтэ
Bayraq[d] Gerb[d]
Saxa Respublikası Himni[d]
66°24′ şm. e. 129°10′ ş. u.HGYO
Ölkə	Rusiya
İnzibati mərkəz	Yakutsk
Dövlət Başçısı	Aysen Nikolayev
Hökumət Sədri	Andrey Tarasenko
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	27 sentyabr 1990
Sahəsi	3.083.523 km²
Saat qurşağı	Yakutsk vaxtı[d] Vladivostok vaxtı[d] Maqadan vaxtı[d]
Əhalisi
Əhalisi	1.001.664 nəf. (2024)
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu	RU-SA
Avtomobil nömrəsi	14
Rəsmi sayt
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Saxa Respublikası (Yakutiya) (rus. Респу́блика Саха́ (Яку́тия), saxa Саха Өрөспүүбүлүкэтэ) – Rusiya Federasiyası subyektlərindən biri. Rusiya Federasiyası Konstitutsiyası və Saxa Respublikası Konstitutsiyasına görə konstitutsiya-müqavilə prinsiplərinə əsasən, Rusiya Federasiyasının tərkibinə daxildir^[1]. Uzaq Şərq Federal Dairəsinə aiddir. 1922-ci il aprelin 27-si RSFSR-in tərkibində Yakutiya MSSR şəklində yaradılmışdır. 1990-cı ildə Yakutiyanın dövlət suverenitetinə dair akt qəbul edilmişdir. 1991-ci ildə hazırkı adını (Saxa Respublikası) almışdır.

Saxa Rusiya Federasiyasının ən böyük regionu, habelə dünyanın ən böyük inzibati vahididir. Əgər Saxa müstəqil dövlət olsa idi, dünyada ərazisinə görə yeddinci dövlət olardı. (3103.2 min km²^[2]), lakin əhali sıxlığına görə Rusiyada ən son yerlərdən birini tutur.

Saxa Respublikası təbii ehtiyatların çoxluğuna görə potensialı böyük olan bölgədir. Paytaxtı Yakutsk (saxa Дьокуускай) şəhəridir.

Əhalisi 1.1 milyon nəfərdir . Əhalisinin 45,54%-ni saxalar (yakutlar) təskil edir. Saxalar türk əsilli xalqdır , Rusiyada saylari 443.9 mindir .^[3] Paytaxtı Yakutsk (Saxaca Дьокуускай) şəhəridir . Saxa Respublikası inzibati cəhətdən 33 rayona (yakut dilində – ulusa) bölünür. Respublikanın əhalisi 13 şəhərdə, 55 şəhər tipli qəsəbədə, 551 kənddə (ümumi 587 yaşayış məntəqəsində) məskunlaşmışdır .^[4]

Saxa Respublikasında yayılmış əsas dinlər pravoslavlıq, protestantizm (əsasən baptizm və əllincilər), katoliklik (XIX əsrdə Polşa və Litvadan sürgün edilənlərin nəsilləri və XX əsrdə bura köçənlər), islam (XIX əsrdə sürgün edilən tatar və başqırdların nəsilləri və müasir dövrdə Orta Asiya və Şimali Qafqazdan bura köçmüş şəxslər), buddizmdir (buryatlar). Saxaların əksəriyyəti ənənəvi yakut dininə inanırlar.

1. ↑ "Saxa Respublikası Konstitutsiyası". 2018-01-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-02.
2. ↑ "RussiaOutdoors – Путешествия по России". 2022-03-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-02.
3. ↑ Rusiya əhalisinin milli tərkibi
4. ↑ "Сайт Комитета государственной статистики Республики Саха (Якутия) : Об итогах Всероссийской переписи населения 2002 года". 2009-11-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-02.