Sci-Hub

Sci-Hub
URL	sci-hub.ru sci-hub.se sci-hub.st
Proqramlaşdırma dili	PHP[1]
Açılma tarixi	5 sentyabr 2011
Alexa reytinqi	614.073 (1 dekabr 2017)[2]
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Sci-Hub — müxtəlif yollarla naşirlərin ödəniş divarlarından yan keçərək milyonlarla tədqiqat məqaləsinə və kitaba müəllif hüququ olmadan^[3] pulsuz girişi təmin edən kölgə kitabxana veb saytıdır.^[4][3][5][6] Sci-Hub 2011-ci ildə Qazaxıstanda Aleksandra Elbakyan tərəfindən tədqiqat işlərinin yüksək qiymətinə cavab olaraq təsis edilib. Sayt bütün dünyada geniş istifadə olunur.^[3][5] 2019-cu ilin sentyabr ayında saytın sahibləri onun gündə təxminən 400.000 sorğuya xidmət etdiyini açıqlanıb.^[7] Sci-Hub-ın verilmiş DOI nömrələri ilə bütün elmi nəşrlərin 95%-ni ehtiva etdiyi təxmin edilir.^[3] Sci-Hub 15 iyul 2022-ci ildə onun kolleksiyasının 88.343.822 fayldan ibarət olduğunu bildirdi.^[8]

Sci-Hub və Elbakyan 2015 və 2017-ci illərdə ABŞ-da müəllif hüquqlarının pozulmasına görə iki dəfə məhkəməyə verilib, hər iki işi uduzub və bəzi internet domen adlarını itiriblər.^[9] Sayt o vaxtdan bəri müxtəlif domen adları ilə dövr edir.^[3][a]

Sci-Hub adətən vergi ödəyiciləri (dövlət qrantları) tərəfindən maliyyələşdirilən və müəlliflərə sıfır qonorar ödənilməklə elmi ictimaiyyət tərəfindən yaradılan biliklərə çıxışı təmin etdiyinə görə elmi, akademik və nəşriyyat icmaları tərəfindən rəğbətlə qarşılanır.^[10][11][12] Bununla belə, nəşriyyatçılar onu müəllif hüquqlarını pozduğuna,^[5][13] naşirlərin gəlirlərini azaltdığına^[14] və potensial olaraq universitetlərin şəbəkə təhlükəsizliyinə xələl gətirən fəaliyyətlərlə əlaqələndirilməsinə görə tənqid olunur.^[15][16] Elbakyan tənqidlərə Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsinin 27-ci maddəsinə əsasən nəşriyyat işinin əxlaqını və elm və mədəniyyət hüququ ilə bağlı metodlarının qanuniliyini şübhə altına alaraq Sci-Hub-ın "tamamilə qanuni" olması lazım olduğunu iddia edib.^[17][18][19]

2021-ci ildən etibarən sayta yeni məzmunun müntəzəm yüklənməsi donduruldu və bəzi toplu məzmun buraxılışları xaricində bəzi yeni məqalələr mövcud deyil. Elbakyan, SCI-Hub-un Hindistanda Elsevier-ə qarşı apardığı məhkəmə tələbinə uyğun olaraq yeni yükləmələri dondurmaq qərarına gəldi.^{[20][21][22][23]}

26 yanvar 2023-cü ildə SCI-Hub SE domen adının silindiyi bildirildi.^[24] Elbakyan se domeninin bərpasını gözləmədiyini və bunun əvəzinə abunəçiləri alternativ bir domenə yönəltdiyini söylədi — .ru.^[24]

1. ↑ https://engineuring.wordpress.com/2019/03/31/sci-hub-and-alexandra-basic-information/.
2. ↑ Alexa Internet (ing.). 1996.
3. ↑ ^{1 2 3 4 5} Himmelstein, Daniel S; Romero, Ariel Rodriguez; Levernier, Jacob G; Munro, Thomas Anthony; McLaughlin, Stephen Reid; Greshake Tzovaras, Bastian; Greene, Casey S. "Sci-Hub provides access to nearly all scholarly literature". eLife (ingilis). 7. 1 March 2018. doi:10.7554/eLife.32822. ISSN 2050-084X. PMC 5832410. PMID 29424689.
4. ↑ Van der Sar, Ernesto. "Pirate Libraries Remain Popular Among Academics, Research Finds". TorrentFreak. 12 January 2023. 12 January 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 January 2023.
5. ↑ ^{1 2 3} Bohannon, John. "Who's downloading pirated papers? Everyone". Science. 352 (6285). 28 April 2016: 508–512. doi:10.1126/science.aaf5664. PMID 27126020.
6. ↑ Alexandra Elbakyan. "Some facts on Sci-Hub that Wikipedia gets wrong". 2017-07-02. 2017-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-30.
7. ↑ "Sci-Hub отметил восьмилетие". Roskomsvoboda.org. 6 September 2019. 21 October 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 October 2019.
8. ↑ Sci-Hub Official website: About. Retrieved 2022–07-15.
9. ↑ Chawla, Dalmeet Singh. "Court demands that search engines and internet service providers block Sci-Hub". Science | AAAS (ingilis). 6 November 2017. 23 November 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 November 2017.
10. ↑ Rosenwald, Michael S. "This student put 50 million stolen research articles online. And they're free". The Washington Post. 30 March 2016. 14 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-12.
11. ↑ "Nature's 10". Nature. 540 (7634): 507–515. 2016-12-22. Bibcode:2016Natur.540..507.. doi:10.1038/540507a. PMID 30905952.
12. ↑ "Scientific publishing is a rip-off. We fund the research – it should be free | George Monbiot". TheGuardian.com. 13 September 2018. 13 September 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 March 2021.
13. ↑ Kravets, David. "A spiritual successor to Aaron Swartz is angering publishers all over again". arstechnica.com. 2016-04-03. 2017-01-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-08-29.
14. ↑ Şablon:Cite document
15. ↑ "Sci-Hub 'security risk' claims irk open access advocates". Times Higher Education (THE) (ingilis). 6 November 2020. 8 November 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 November 2020.
16. ↑ Russell, Carrie; Sanchez, Ed. "Sci-Hub unmasked: Piracy, information policy, and your library". College & Research Libraries News (ingilis). 77 (3). 1 March 2016: 122–125. doi:10.5860/crln.77.3.9457. ISSN 2150-6698.
17. ↑ Van der Sar, Ernesto. "Sci-Hub Tears Down Academia's "Illegal" Copyright Paywalls". TorrentFreak. June 27, 2015. 4 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 27, 2021.
18. ↑ ""Sci-Hub: «победить копирайт и информационное неравенство"". Newtonew. 9 June 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-08-13.
19. ↑ Quirin Schiermeier. "Pirate paper website Sci-Hub dealt another blow by US courts". Nature. 7 November 2017. doi:10.1038/nature.2017.22971. 19 December 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 December 2021.
20. ↑ Banka, Richa. "Delhi HC asks Libgen, Sci-Hub to stop uploading articles as they face copyright infringement charges". Hindustan Times. 24 December 2020. 2020-12-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 December 2020.
21. ↑ "No new articles on Sci Hub, Libgen till Jan 6 over copyright infringement: Delhi HC". Hindustan Times (ingilis). 2020-12-24. 21 February 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-05.
22. ↑ Elbakyan, Alexandra. "New Article Update". Twitter. 28 November 2021. 12 July 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 July 2022.
23. ↑ "Sci-Hub Celebrates 10 Year Anniversary By Uploading 2.3m New Articles * TorrentFreak" (ingilis). 24 November 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-14.
24. ↑ ^{1 2} Van der Sar, Ernesto. "Domain Registry Takes Sci-Hub's .SE Domain Name Offline". TorrentFreak. 26 January 2023. 4 February 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 January 2023.

Sitat səhvi: " lower-alpha " adlı qrup üçün <ref> teqləri mövcuddur, lakin müvafiq <references group="lower-alpha"/> teq tapılmadı