Cornelis Lely

Cornelis Lely
Cornelis Lely in 1913
Gebore	23 September 1854 Amsterdam, Nederland
Sterf	22 Januarie 1929 Den Haag, Nederland
Nasionaliteit	Nederland
Beroep	Siviele ingenieur, goewerneur-generaal van Suriname
Bekend vir	Zuiderzee-werke

Cornelis Lely (23 September 1854 – 22 Januarie 1929) was 'n Nederlandse waterboukundige ingenieur, minister en goewerneur.

Cornelis Lely is gebore in Amsterdam, as sewende seun van Jan Lely en Adriana van Houten. Hy tree in September 1886 in diens van die Suiderseevereniging, 'n vereniging wat hom die afsluiting en inpoldering van die Suidersee ten doel stel. In 1891 voltooi hy sy plan, wat hy baie jare later, na die watersnoodramp van 1916 as minister deur middel van wetgewing tot uitvoering gebring het. Daarnaas word die Bergse Maas op sy inisiatief afgesluit en bevorder hy die spoorweë.

Op 36-jarige leeftyd word hy benoem as minister van Waterstaat, Handel en Nywerheid in die Kabinet-Van Tienhoven (1891-1894). Lely is in nog twee kabinette minister van Waterstaat, waaronder die Kabinet-Pierson, en is van 1902 tot 1905 goewerneur van Suriname. In 1898 loods hy die wet vir die Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij deur die parlement, en tydens sy goewerneurskap in Suriname bevorder hy die aanvanklike detailplan vir die aanleg van die Lawaspoorweg. In 1913 word die inpoldering van die Suidersee deur sy toedoen opgeneem in die regeringsprogram. Die Suiderseewerke is grotendeels uitgevoer volgens sy plan.

Hoewel daar al honderde jare voor Lely gepraat is oor die inpoldering van die Suidersee, was Cornelis Lely die eerste wat 'n tegnies uitvoerbare plan aangebied het, wat antwoorde verskaf het op probleme soos die afwatering van die IJssel. Die drooglegging van die Suidersee is lank gesien as 'n wilde avontuur, en ook nadat Lely sy plan aangebied het, was daar baie besprekings oor die voor- en nadele, soos die ekonomiese gevolge vir vissersdorpe, die prys van die projek en die risiko's.

Lely was in staat gewees om sy plan werklikheid te maak deurdat hy behalwe ingenieur ook 'n formidabele politikus was. Selfs toe hy in 1913 die drooglegging in die regeringsprogram gekry het, was daar nog groot maatskaplike weerstand. Twee dinge het Lely gehelp: Die Eerste Wêreldoorlog het 'n gebrek van voedsel veroorsaak, waardeur die ekstra landbougrond wat die Suiderseewerke sou lewer van groot belang geword het. Die belangrikste slag kom met die watersnoodramp van 1916. Die nagevolg van die watersnoodramp was dat die algemene publiek nie meer naïef was omtrent die gevare wat die see inhou nie. Twee jaar later, in 1918, loods Lely die Suiderseewet (die bevel tot drooglegging van die Suidersee) deur die parlement.

Die visie van Lely was die verkorting van die kuslyn. Die beskerming teen die see is so sterk as die kortste skakel, so het Lely geredeneer, en met die baie honderde kilometers kuslyn aan die Suidersee is dit baie moeilik om 'n effektiewe waterbeheer toe te pas. Die Afsluitdyk het dit alles vervang deur 'n enkele dyk. Die visie van Lely is later in die 20ste eeu nogmaals toegepas in die Deltawerke, waarby die kuslyn van Zeeland met 'n groot stuk verkort is.

Hoewel dit geen al te grote bekendheid geniet nie, is die oorwinning oor die see wat in die 20ste eeu in Nederland behaal is, in belangrike mate aan die visie van Lely toe te skryf. As eerbetoon aan Lely is 'n aantal plekke na hom vernoem: Lelystad, die hoofstad van Flevoland, Lelydorp in Suriname en die gemaal Lely in die Wieringermeer. In Amsterdam is 'n hoofweg na hom genoem: die Cornelis Lelylaan.

Aan die Noord-Hollandse kant van de Afsluitdyk staan 'n standbeeld van Lely, wat op 23 September 1954 deur Koningin Juliana onthul is ter viering van sy honderdste verjaardag. Dit is gemaak deur Mari Andriessen. In Lelystad is daar eweneens 'n standbeeld van Lely, gemaak deur Piet Esser, plus 'n deur Hans van Houwelingen ontworpe basaltsteensuil van dertig meter hoog, met daarop 'n afgietsel van die standbeeld van Andriessen.

Lely het op 74-jarige leeftyd in die koue winter van 1929 gesterf. Hy het die eerste drooglegging (Wieringermeer) nie meegemaak nie en ook nie die sluiting van die Afsluitdyk nie.