Jorge Luis Borges

Jorge Francisco Isidoro Luis Borges ([ˈxorxe ˈlwis ˈβorxes] luister (hulp·inligting); * 24 Augustus 1899; † 14 Junie 1986) was 'n Argentynse kortverhaalskrywer, essayis, digter, vertaler en bibliotekaris. Sy literêre werk sluit 'n groot aantal fantastiese verhale, gedigte en kortverhale in, net soos filosofiese werke. In twee van sy bekendste boeke, Ficciones en El Aleph, wat in die 1940's verskyn het, is versamelings van kortverhale waarin die storielyne deur gemeenskaplike motiewe soos drome, doolhowe, biblioteke, spieëls, fiksionele skrywers, filosofie en godsdiens met mekaar verweef is.

Die literatuurkritikus Ángel Flores het in Borges se werk 'n nuwe literêre genre gesien wat hy as "magiese realisme" beskryf het – 'n nuwe styl waarmee Borges die heersende realisme en naturalisme in die literatuur verwerp het.^[1] Flores noem Borges se Historia universal de la infamia as sleutelwerk in dié verband.^[2] Ander kritici beskou Borges as 'n voorloper van magiese realisme.

In elk geval word Borges as een van die baanbrekers van fantastiese literatuur in Latyns-Amerika beskou. Sy werk toon invloede van onder meer Macedonio Fernández, Rafael Cansinos Assens, Engelse literatuur (met skrywers soos Whitman, Chesterton, Shaw, De Quincey) en daoisme. Borges se filosofiese beskouinge weerspieël epistemologiese ideale wat deur George Berkeley, David Hume en Arthur Schopenhauer beïnvloed is en is 'n herhalende element in sy verhale en essays. In sy laat gedigte voer hy 'n dialoog met befaamde denkers en skrywers soos Baruch Spinoza, Luís de Camões en Vergilius.

Borges, 'n boorling van Buenos Aires wat tweetalig (in Spaans en Engels) grootgemaak is, was een van die belangrikste bydraers tot Sur, 'n tydskrif wat deur Victoria Ocampo en haar suster Silvina in 1931 in die lewe geroep is om die kulturele bande en uitruil tussen Latyns-Amerika en Europa te bevorder.

In 1914 het Borges se gesin na Switserland verhuis waar hy sy studies by die Collège de Genève begin het. Die gesin het talle reise deur Europa onderneem en onder meer in Spanje gebly. Kort ná sy terugkeer na Argentinië in 1921 het Borges sy eerste gedigte en essays in surrealistiese literêre joernale begin publiseer. Daarnaas was hy as bibliotekaris en lektor werksaam. In 1955 is Borges as direkteur van die Nasionale Biblioteek van Argentinië en as professor in literatuur aan die Universiteit van Buenos Aires aangestel.

In die ouderdom van 55 het Borges volledig blind geword. Aangesien hy nooit die brailleskrif aangeleer het nie, was hy vervolgens nie meer in staat om te lees nie. Sommige literatuurwetenskaplikes sien 'n verband tussen Borges se toenemende blindheid en sy vermoë om vernuwende literêre simbole deur middel van verbeelding te skep. In elk geval het hy vanweë sy swaksiendheid begin om digkuns en korter verhale bo romans te verkies.^[3]

In 1961 het Borges internasionale aandag getrek toe hy saam met Samuel Beckett die eerste Prix International ontvang het. In 1971 is hy met die "Jerusalem-prys vir die vryheid van die individu in die samelewing" bekroon. Vertalings van sy werke het in die Verenigde State en in Europa verskyn. Borges het self verskillende vreemde tale aangeleer, waaronder Engels, Duits, Frans en Latyn, en het werke van Oscar Wilde, Virginia Woolf, William Faulkner, Henri Michaux, Franz Kafka en Walt Whitman in Spaans vertaal. Sy laaste werk, Los Conjurados ("Die samesweerders", 1985), is aan die Switserse stad Genève gewy waar hy in 1986 in die ouderdom van 86 oorlede en ter ruste gelê is.

Sy internasionale reputasie as een van die mees toonaangewende skrywers van sy tyd is in die 1960's bevestig deur vertalings in ander wêreldtale soos Engels, die literêre bloeitydperk in Latyns-Amerika en die sukses van Gabriel García Márquez se Cien años de soledad.^[4] Die Suid-Afrikaanse skrywer, essayis en Nobelpryswenner J.M. Coetzee het opgemerk: "Hy het, meer as enige ander, vernuwing in die literatuurtaal bewerkstellig en sodoende die weg gebaan vir 'n merkwaardige nuwe generasie van Spaans-Amerikaanse skrywers."^[5]

1. ↑ Theo L. D'Haen: Magical Realism and Postmodernism: Decentering Privileged Centers. In: Louis P. Zamora en Wendy B. Faris: Magical Realism: Theory, History and Community. Duhan en Londen: Duke University Press 1995, bl. 191-208
2. ↑ D'Haen (1995), bl. 191
3. ↑ Eliane Fernanda C. Ferriera: O (In) visível imaginado em Borges. In: Pedro Pires Bessa (red.): Riqueza Cultural Ibero-Americana. Campus de Divinópolis-UEMG 1996, bl. 313-314
4. ↑ Lea Masina: Murilo Rubião, o mágico do conto. In: O pirotécnico Zacarias e outros contos escolhidos. Porto Alegre: L & PM 2001, bl. 5
5. ↑ J.M. Coetzee: Borges's Dark Mirror. In: New York Review of Books, jaargang 45, nommer 16, 22 Oktober 1998