Panpsigisme

Die panpsigisme is die filosofiese leer wat stel dat die gees, die siel, die bewustheid van die psige 'n universele of primordiale eienskap is, van alles wat bestaan. Panpsigisme gaan van die standpunt uit uit dat alle materie besiel is, 'n soort van bewustheid het of 'n psigiese aard het; wat ook wel ook die wêreldsiel genoem kan word. Die panpsigisme is een van die oudste filosofiese teorieë, wat toegeskryf word aan filosowe soos: Thales, Plato, Baruch Spinoza en Gottfried Wilhelm Leibniz. Volgens byvoorbeeld Aristoteles het die eerste Griekse filosoof Thales van Milete (ongeveer 624 - 545 vC) verklaar dat; "alles vol gode sit" en volgens hom word dit bewys deur die werking van magnete.^[1] Die panpsigisme word ook gevind in die antieke filosofieë soos die Stoïsisme, Vedanta en Mahayana. In die 19de eeu was panpsigisme 'n standaard teorie in die filosofie van die gees, maar die belangstelling daarin het afgeneem in die middel van die 20ste eeu weens die opkoms van die logiese positivisme; wat alleen dit aanvaar wat daadwerklik sintuiglik waargeneem en vasgestel kan word.^[2] Deur onder andere die bekendheid en die aanduidings van die “moeilike probleem van bewussyn” het die panpsigisme weer gegroei.

Panpsigisme is aan verskeie ander metafisiese posisies verwant. Panpsigisme het dit eens met die idealisme dat alles in 'n sekere sin geestelik is, maar stel dat die geestelike 'n eie werklikheid het. Panpsigiste en dualiste is dit eens dat geestelike eienskappe nie gereduseer kan word tot fisieke eienskappe nie, maar dit is daarenteen volgens panpsigisme wel verweef in die realiteit. Die panpsigisme is ook eens met die neutrale monisme; dat geestelike en fisiese fundamentele gesien nie te skei nie, maar waar neutraal monisme neutraal bly stel panpsigisme dat die fisiese die 'verswakte' geestelike is. Panpsigisme is ook verenigbaar met nie-reduktiewe fisiesisme; in soverre dat geestelike eienskappe toegeskryf word aan fisiese eienskappe, maar dan wel op sigself. Monopsigisme is ook vergelykbaar, wat stel dat alle mense dieselfde ewige siel, gees, bewustheid van verstand met mekaar deel; in plaas van aparte entiteite. Hierdie leerstelling kom voor in Boeddhisme, Hindoeïsme, Sabianisme, kabbala, Averroïsme en Rastafarianisme.

Die paneksperientialisme is 'n vorm van panpsigisme, wat soms aangedui word as die stroming wat stel dat 'n bewuste ervaring van die bewustheid, 'n fundamentele bestanddeel van die heelal is. Dit word geassosieer met die filosofieë van onder andere Charles Hartshorne en Alfred North Whitehead. Hoewel die term paneksperientialisme bedink is deur David Ray Griffin; om die prosesfilosofiese opvatting te onderskei van die panpsigisme. Whitehead se prosesfilosofie, of ook wel die filosofie van die organisme, stel dat die fundamentele elemente van die heelal sogenaamde 'ervaringsgebeurtenisse' is, wat nog kleiner is as subatomiese deeltjies.^[3] David Chalmers impliseer dat die bewussyn net soos ruimte, tyd en massa tot die fundamentele groothede behoort. Sodat onbekende fenomene wat nog nie verklaar is nie (met behulp van die fisiese metodes) duideliker omskryf kan word.

1. ↑ Aristotle, Aristotle de Anima ISBN = 1556354487,
2. ↑ http://plato.stanford.edu/archives/win2012/entries/panpsychism/ , Panpsychism, William Seager, Sean Allen-Hermanson, 2010
3. ↑ North Whitehead, Alfred, 1927, Process and Reality, ISBN = 0029345707.