Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Caparras | ||||||||||||
Caparra d'a familia Ixodidae | ||||||||||||
| ||||||||||||
As caparras[1][2][3] (d'o basco < kapar(ra)[4]) son animals artropodos ectoparasitos (parasitos externos) de vertebratos, que fan parte d'una d'as tres familias descritas dintro d'a orden d'os acaros, en a clase d'os aracnidos. A suya alimentación ye hematofachica d'os mamiferos y aus, y tamién de tanto en cuanto d'os reptils y anfibios. Plinio lo Viello en deció d'as caparras que "son os cucos mes repulsivos y sucios que se'n puede trobar[5]".
As caparras chóvens, cuan miran bel animal que las agüespe, s'enfilan ta os lastons d'a hierba u t'as branquetas d'as matas y se i quedan esperando que beluno i pase. Alavez, brincan (se deixan cayer) en l'alto d'a bestia, s'arrapan y con os queliceros suyos aforatan a piel ta sorber-ne la sangre. Mientres que ye chupando, a caparra s'unfla y se posa bien gorda (multiplicando a suya grandaria), ta dimpués deixar-se ir ta o suelo a on que completan o suyo cerclo biolochico. O momento de ficar os uevos siempre l'han de fer en tierra u arena.
Diz que estes animals pueden saltar intencionadament d'as plantas t'as bestias que quieren parasitar, pero ye una error, pos se conoixe que amenistan contacto fisico ta enganchar-sen. As caparras d'a familia Ixodidae gosan a parasitar mamiferos (incluitos os sers humans), y las especies de Argasidae son mes especializatas en parasitar aus.
Ta quitar a caparra d'o güespe no se puet tibar-la mica perque alavez se trencaría, pos estes cucoz tienen os queliceros modificatos d'una manera que s'arrapan dintro d'a piel tan fuertament que antes s'esbrencan de l'artropodo que no quitar-se enters, fendo posibles as infeccions a traviés d'a nafra. Beluns emplegan éter ta adormir-las y dimpuesas, lubricando-ne a inserción d'a piel con aceite, la rancan con pinzas. Altra traza ye habendo-ne lubricato l'apariello bucal de previas, tocar-la con una agulla metalica en royo butido ta que s'esbulligue y mesmo sola caiga, pos tienen ixe reflexo natural cuan que se creman.