Elefant

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Elefant

Elefant africano
Estato de conservación
Dominio: Eukaryota
Reino: Animalia
Filo: Chordata
Clase: Mammalia
Orden: Proboscidea
Familia: Elephantidae
Chenero: Loxodonta
Elephas
Loxodonta / Elephas
Gray, 1821

Distribución d'o elegant en primerías d'o sieglo XX (colors claras) y en primerías d'os sieglo XXI (colors foscas)

Os elefants (u alifants) son grans mamifers terrestres de l'orden d'os proboscidios. Bi'n ha tres especies vivients: l'elefant africano de sabana, l'elefant africano de selva y l'elefant asiatico (tamién conoixiu como elefant d'a India). Atras especies de proboscidios s'han extinguiu dende a zaguera edat glacial. Os mamuts, as formas nanas d'os cuals podrían haber sobreviviu dica o 2000 aC,[1] son as mas conoixidas. D'antis mas se'n clasificaba, chuntament con atros animals de piel gorda, adintro de l'orden actualment descartau d'os paquidermos.

Os elefants son os animals terrestres mas grans que existen en l'actualidat,[2] encara que en o pasau existioron dinosauros y mesmo atros mamifers que los superaban en peso y mida. O periodo de chestación d'os elefants ye de 22 meses, o mas luengo de toz os animals terrestres. Ye habitual que as crias d'elefant pesen bels 120 kilogramos en naixer. Gosan vivir entre cincuanta y setanta anyos, pero l'animal mas viello conoixiu vivió 82 anyos.[3] O elefant mas gran nunca no conoixiu morió d'un tiro en Angola en 1956. Yera un masclo que pesaba bellas 12 toneladas,[4] con una altaria en a esquena de 4,2 metros, un metro mas gran que o elefant africano meyano.[5] Os elefants mas chicoz, que teneban a mida aproximada d'un vetiello u un tocín gran, fuoron una especie prehistorica que vivió en a isla de Creta mientres a epoca d'o Pleistoceno.[6]

O elefant ha apareixiu en culturas de tot o mundo. En as culturas asiaticas son un simbolo de sapencia y son conoixius por a suya memoria y intelichencia, ya que se creye que son d'o grau intelectual d'os cetacios[7] y os hominidos.[8] Aristótil dició que o elefant yera "a bestia que supera toda as atras en inchenio y mente".[9]

Os elefants adultos sanos no tienen depredadors naturals,[10] pero os lions pueden cazar crías u individuos febles.[11][12] Manimenos, cada vegada son mas menazaus por a intrusión y a caza por parti d'os humans. Mientres que d'antis mas bi'n heba millons, a població actual d'elefants africanos s'ha desplomau entre 470.000 y 690.000 individuos, seguntes una estimación de marzo de 2007.[13] Encara que l'elefant ye un animal protechiu en tot o mundo, con restriccions sobre a suya captura, uso domestico y o comercio en productos como o vori, a reapertura por parti d'o CITES d'a venda de catirons de vori ha resultau en una puyada d'a caza furtiva. Bel estau d'o centro d'Africa ha informau d'una cayida d'as suyas poblacions d'elefants de dica dos tercios y as poblacions de bella aria protechida se troban en periglo de desaparición.[14] Como a caza furtiva recient ha augmentau dica un 45%, a población actual ye desconoixida (2008).[15]

  1. (en) S. L. Vartanyan, V. E. Garutt† i A. V. Sher‡parallel, "Holocene dwarf mammoths from Wrangel Island in the Siberian Arctic", Nature 362, 337 - 340 (25 de marzo de 1993)
  2. (en) African Elephant. National Geographic. 16 de chunio de 2007
  3. (en) Elephants - Animal Corner
  4. (en) Frequently asked African Elephant questions. South African National Parks
  5. (en) Animal Bytes: Elephant. San Diego Zoo
  6. (en) Bate, D.M.A. 1907. On Elephant Remains from Crete, with Description of Elephas creticus sp.n. Proc. zool. Soc. London: 238-250.
  7. (en) What Makes Dolphins So Smart?. Discovery Communications
  8. (en) Cognitive behaviour in Asian elephants: use and modification of branches for fly switching. BBC
  9. (en) "The Elephant's Secret Sense: The Hidden Lives of the Wild Herds of Africa". Caitlin O'Connell. Simon & Schuster, 2007. Nueva York. Pach.174-184 ISBN 0743284410
  10. (en) Joubert D. 2006. Hunting behaviour of lions (Panthera leo) on elephants (Loxodonta africana) in the Chobe national Park, Botswana. African Journal of Ecology 44:279-281.
  11. (en) A. J. Loveridge, J. E. Hunt, F. Murindagomo & D. W. Macdonald. (2006) Influence of drought on predation of elephant (Loxodonta africana) calves by lions (Panthera leo) in an African wooded savannah. Journal of Zoology 270:3, 523–530
  12. (en) Great Plains. Planet Earth. Noviembre de 2006. Num. 7
  13. (en) WWF: African elephants. 28 de marzo de 2007
  14. (en) WWF: Poaching May Erase Elephants From Chad Wildlife Park. 24-12-2008
  15. (en) http://www.cbsnews.com/stories/2008/12/19/60minutes/main4677338.shtml Poachers Leaving Elephant Orphans]

Developed by StudentB