Empirismu

Empirismu
movimiento filosófico (es)

L'empirismu^[1] ye la doctrina qu'afirma la esistencia de dos principios supremos, increados, coeternos, independientes, irreductibles y antagónicos, unu del bien y otru del mal, por que la so aición esplicar l'orixe y evolución del mundu; y tamién, nun sentíu más ampliu, a les doctrines qu'afirmen dos órdenes de ser esencialmente distintos, con más o menos radicalismu: por casu, ser ideal y ser real, Dios y mundu, naturaleza y gracia (nel planu cognoscitivu razón y fe), materia y espíritu, orde físicu (de la necesidá) y orde moral (de la llibertá y el deber) (nel planu cognoscitivu constatación y valoración ética), conocer y querer (planu de l'actividá consciente), bien y mal (planu de l'actividá moral), felicidá y murnia, etc.dualismu teolóxicu, cosmogónicu (relativu al orixe del cosmos) o relixosu; nel segundu casu puede falase d'un dualismu filosóficu o metafísicu, que s'opón de manera irreductible al panteísmu y el holismo.

Ye una teoría filosófica que enfatiza el papel de la esperiencia, amestada a la perceición sensorial, na formación de la conocencia. Pal empirismu más estremu, la esperiencia ye la base de too conocencia, non yá tocantes al so orixe sinón tamién tocantes al so conteníu. Partir del mundu sensible pa formar los conceutos y estos atopen no sensible la so xustificación y la so llimitación.

El términu «empirismu» provién del griegu έμπειρία, que la so traducción al llatín ye experientia, d'onde deriva la pallabra esperiencia.

L'empirismu, so esi nome, surde na Edá Moderna como frutu maduru d'un enclín filosóficu que se desenvuelve sobremanera nel Reinu Xuníu dende la Baxa Edá Media. Suel considerase en contraposición al llamáu racionalismu, más carauterísticu de la filosofía continental. Anguaño la oposición empirismu-racionalismu, como la distinción analíticu-sintéticu, nun suel entendese d'una manera tayante, como lo foi en tiempos anteriores, y más bien una o otra postura obedez a cuestiones metodolóxiques y heurístiques o d'actitúes vitales más qu'a principios filosóficos fundamentales. Respectu del problema de los universales, los empiristas suelen simpatizar y siguir cola crítica nominalista empecipiada na Baxa Edá Media.

Na Antigüedá clásica, lo empírico referir a la conocencia que los médicos, arquiteutos, artistes y artesanos polo xeneral llograben al traviés de la so esperiencia empobinada escontra lo útil y téunicu, en contraposición a la conocencia teórica concebíu como contemplación de la verdá al marxe de cualquier utilidá.^[2]

1. ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: empirismu
2. ↑ Sini, Carlo, «Empirismu», en Gianni Vattimo et al., Empirismu