Anarxist iqtisadiyyat

Bu məqalənin mətnini Azərbaycan dilinə uyğunlaşdırmaq lazımdır. Məqalədə cümlə quruluşlarındakı yanlışlıqları və orfoqrafik səhvləri düzəltdikdən sonra {{Azərbaycanca deyil}} şablonunu silməyi unutmayın.

Anarxist iqtisadiyyat — anarxizmin siyasi fəlsəfəsi daxilində iqtisadi fəaliyyət nəzəriyyələri və təcrübələrinin məcmusudur. Anarxistlər anti-kapitalistdirlər və anarxizmə ümumiyyətlə, liberal sosializmin bir forması^[1], yəni dövlətsiz bir sosializm sistemi deyilir.^[2][3][4] Anarxistlər xüsusi mülkiyyəti dəstəkləyir (mülkiyyət və istifadə baxımından, yəni qarşılıqlı uzufrukt olaraq təyin olunur)^[5][6] və kapitalın, faizlərin, inhisarın, istehsal mülkiyyətinin xüsusi mülkiyyət kimi cəmləşməsinə və kapitalizmə xas hesab olunan mənfəət, icarə, sələmçilik və muzdlu köləliyə qarşı çıxırlar.^[7][8]

Anarxizm əksər hallarda radikal bir sol və ya həddindən artıq sol hərəkatı kimi qəbul edilir^[9][10] və iqtisadiyyatın çox hissəsi, eyni zamanda hüquq fəlsəfəsi, kommunizm, kollektivizm, sərbəst bazar, fərdiyyətçilik, qarşılılıq kimi solçu və sosialist siyasətin anti-avtoritar, hökumət əleyhinə liberalist şərhlər və liberalist sosialist iqtisadi nəzəriyyələr arasında partializm və sindikalizmi əks etdirir.^[11]

Anarxistlər xarakterik kapitalist qurumların repressiv hesab etdikləri müxtəlif iqtisadi fəaliyyət növlərini, o cümlədən xüsusi mülkiyyəti (şəxsi mülkdə deyil, istehsal mülkiyyətində olduğu kimi), iyerarxik istehsal münasibətlərini, xüsusi mülkiyyətdən icarə haqqını, mübadilə mənfəətini təşviq etdiyini və çoxaldığını iddia edirlər.^[2][4][12] Anarxistlər kapitalistlər, torpaq mülkiyyətçiləri^[2] və digər bütün məcburi iyerarxiya formaları, sosial-iqtisadi idarəetmə və sosial təbəqələşmə daxil olmaqla hakim təbəqəni cəmiyyətin ilkin hökmdarları hesab edirlər, işçi özünüidarə, demokratik təhsil və kooperativ mənzil kimi səlahiyyətərin ləğvinə çalışırlar. Sağçı liberallardan fərqli olaraq, anarxistlər mülkiyyətçiliyi propertarianizmdən üstün tuturlar.^[12][13][14]

1. ↑ Robert Graham, Anarchism – A Documentary History of Libertarian Ideas – Volume One: From Anarchy to Anarchism (300CE to 1939), Black Rose Books, 2005
2. ↑ ^{1 2 3} "B.1.2 Is capitalism hierarchical? by An Anarchist FAQ". 2014-04-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-04-28.
3. ↑ Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; Meltzer adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
4. ↑ ^{1 2} Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; Ellerman 1992 adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
5. ↑ Crowder, George (1991). Classical Anarchism: The Political Thought of Godwin, Proudhon, Bakunin, and Kropotkin. Oxford: Clarendon Press. pp. 85–86. ISBN 9780198277446. "The ownership [anarchists oppose] is basically that which is unearned […] including such things as interest on loans and income from rent. This is contrasted with ownership rights in those goods either produced by the work of the owner or necessary for that work, for example his dwelling-house, land and tools. Proudhon initially refers to legitimate rights of ownership of these goods as 'possession,' and although in his latter work he calls this 'property,' the conceptual distinction remains the same."
6. ↑ Hargreaves, David H. London (2019). Beyond Schooling: An Anarchist Challenge. London: Routledge. pp. 90–91. ISBN 9780429582363. "Ironically, Proudhon did not mean literally what he said. His boldness of expression was intended for emphasis, and by 'property' he wished to be understood what he later called 'the sum of its abuses'. He was denouncing the property of the man who uses it to exploit the labour of others without any effort on his own part, property distinguished by interest and rent, by the impositions of the non-producer on the producer. Towards property regarded as 'possession' the right of a man to control his dwelling and the land and tools he needs to live, Proudhon had no hostility; indeed, he regarded it as the cornerstone of liberty, and his main criticism of the communists was that they wished to destroy it."
7. ↑ McKay, Iain (2008). An Anarchist FAQ. I. "Why do anarchists oppose the current system?" "Why are anarchists against private property?" Oakland/Edinburgh: AK Press. ISBN 978-1902593906.
8. ↑ McKay, Iain (2008). An Anarchist FAQ. I. "Anarchism and 'anarcho'-capitalism" Oakland/Edinburgh: AK Press. ISBN 978-1902593906.
9. ↑ Brooks, Frank H. The Individualist Anarchists: An Anthology of Liberty (1881–1908). Transaction Publishers. 1994. səh. xi. ISBN 1-56000-132-1.
10. ↑ Kahn, Joseph. "Anarchism, the Creed That Won't Stay Dead; The Spread of World Capitalism Resurrects a Long-Dormant Movement". The New York Times (5 August). 2000.Colin Moynihan. "Book Fair Unites Anarchists. In Spirit, Anyway". New York Times (16 April). 2007.
11. ↑ Guerin, Daniel (1970). Anarchism: From Theory to Practice Arxivləşdirilib 2020-07-14 at the Wayback Machine. New York: Monthly Review Press. "The anarchists were unanimous in subjecting authoritarian socialism to a barrage of severe criticism. At the time when they made violent and satirical attacks these were not entirely well founded, for those to whom they were addressed were either primitive or "vulgar" communists, whose thought had not yet been fertilized by Marxist humanism, or else, in the case of Marx and Engels themselves, were not as set on authority and state control as the anarchists made out".
12. ↑ ^{1 2} "el capitalismo es sólo el efecto del gobierno; desaparecido el gobierno, el capitalismo cae de su pedestal vertiginosamente…Lo que llamamos capitalismo no es otra cosa que el producto del Estado, dentro del cual lo único que se cultiva es la ganancia, bien o mal habida. Luchar, pues, contra el capitalismo es tarea inútil, porque sea Capitalismo de Estado o Capitalismo de Empresa, mientras el Gobierno exista, existirá el capital que explota. La lucha, pero de conciencias, es contra el Estado." Anarquismo by Miguel Gimenez Igualada Arxivləşdirilib 2017-01-31 at the Wayback Machine
13. ↑ Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; proudhon395 adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
14. ↑ Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; whatisanarchism adlı istinad üçün mətn göstərilməyib