Neon

10 ftor ← Neon → natrium He ↑ Ne ↓ Ar dövri cədvəl
Ümumi
Ad, İşarə, Nömrə	Neon, Ne, 10
Qrup, Dövr, Blok	18, 2, p
Xarici görünüşü
Atom kütləsi	20.1797 q/mol
Elektron formulu	1s2 2s2 2p6
Fiziki xassələr
Halı
Sıxlığı	(0 °C, 101.325 kPa) q/L
Ərimə temperaturu	-248.59 °C (24.56 K, -415.46 °F)
Qaynama temperaturu	-246.08 °C (27.07 K, -410.94 °F)
Elektromənfiliyi
Oksidləşmə dərəcəsi
Spektr =
İonlaşma enerjisi	kCmol-1

Neon (Ne) — D. İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 10-cu element. Ağla gələn ilk istifadə sahəsi rəngli reklam işıqlandırmaları olsa da; yüksək gərginlikli göstəricilərində, Paratoner, dalğa metr balonlarında və televizorların elektron şüa borularında da neon qazından istifadə edilir. Qaz lazerlərinin istehsalında, helyumla birlikdə istifadə edilir. Maye neon, dövrümüzdə ticari olaraq əldə edilir və soyuducuda olaraq istifadə edilməkdədir. 1898-ci ilin iyununda ingilis kimyaçılar, Uilyam Ramzay və Moris Travers tərəfindən kəşf edilmişdir

Neon atom nömrəsi 10 olan kimyəvi elementdir. Nəcib qazdır.^[1] Neon, havanın sıxlığının üçdə ikisi ilə normal şəraitdə rəngsiz, qoxusuz, inert monatomik (təkatomlu) qazdır. 1898-ci ildə quru havada azot, oksigen, argon və karbon dioksid çıxarıldıqdan sonra qalan üç nadir inert elementdən biri olaraq (kripton və ksenon ilə birlikdə) kəşf edilmişdir. Neon, kəşf edilən bu üç nadir qazlardan ikincisi idi və parlaq qırmızı emissiya spektrinə sahib yeni bir element kimi tanındı. Neon, yunan sözü olan νέος (neos) sözündən yaranmışdır və "yeni" mənasını daşıyır. Neon kimyəvi cəhətdən təsirsizdir və doldurulmamış neon birləşmələri məlum deyil. Hal-hazırda bilinən neon birləşmələrinə ion molekulları, Van-der-Vaals qüvvələri və klatratlar tərəfindən birlikdə tutulan molekullar daxildir.

Elementlərin kosmik nukleogenezi zamanı ulduzlarda alfa-tutma birləşmə prosesindən çox miqdarda neon əmələ gəlir. Neon kainatda və günəş sistemində çox yayılmış bir element olsa da (hidrogen, helium, oksigen və karbondan sonra kainatda beşincidir) Yer kürəsində nadirdir. Həcmi ilə havada təxminən 18,2 ppm (bu molekulyar və ya mol fraksiyasına bərabərdir) və Yer qabığında daha kiçik bir hissə təşkil edir. Neonun Yerdə və daxili planetlərdə nisbi çatışmazlığının səbəbi yüksək dərəcədə dəyişkən olması və birləşmələr yaratmamasıdır. Nəticədə, erkən Günəş sistemində yeni alovlanan Günəşin istiliyi altında planetesimallardan (planetesimallar-protoplanetar disklərdə və dağıntı disklərində mövcud olduğu düşünülən bərk cisimlərdir) qurtulmuşdur. Hətta Yupiterin xarici atmosferi fərqli bir səbəbə görə neondan bir qədər tükənmişdir.^[2]

Neon aşağı gərginlikli neon lampalarda, yüksək gərginlikli boşaltma borularında və neon reklam işarələrində istifadə edildiyi zaman fərqli bir qırmızı-narıncı parıltı verir.^[3][4] Neondan gələn qırmızı emissiya spektri helium-neon lazerlərinin qırmızı işığına səbəb olur. Neon bəzi plazma borusu və soyuducu tətbiqlərdə istifadə olunur, lakin digər kommersiya məqsədləri üçün istifadəsi azdır. Maye havanın fraksiyalı distillə edilməsi ilə ticari olaraq hasil olunur. Hava yeganə mənbə olduğundan, heliumdan daha bahadır.

1. ↑ Group 18 refers to the modern numbering of the periodic table. Older numberings described the rare gases as Group 0 or Group VIIIA (sometimes shortened to 8). See also Group (periodic table).
2. ↑ Wilson, Hugh F.; Militzer, Burkhard (March 2010), "Sequestration of Noble Gases in Giant Planet Interiors", Physical Review Letters, 104 (12): 121101, arXiv:1003.5940, Bibcode:2010PhRvL.104l1101W, doi:10.1103/PhysRevLett.104.121101, PMID 20366523, 121101.
3. ↑ Coyle, Harold P. (2001). Project STAR: The Universe in Your Hands. Kendall Hunt. p. 464. ISBN 978-0-7872-6763-6.
4. ↑ Kohmoto, Kohtaro (1999). "Phosphors for lamps". In Shionoya, Shigeo; Yen, William M. (eds.). Phosphor Handbook. CRC Press. p. 940. ISBN 978-0-8493-7560-6.