Robert Oppenheymer

Robert Oppenheymer
ing. Robert Oppenheimer[1]
Doğum adı	Julius Robert Oppenheimer
Doğum tarixi	22 aprel 1904(1904-04-22)[2][1][…]
Doğum yeri	Manhetten, Nyu-York, Nyu-York ştatı, ABŞ[5]
Vəfat tarixi	18 fevral 1967(1967-02-18)[3][2][…] (62 yaşında)
Vəfat yeri	Prinstom, Merser əyaləti, Nyu-Cersi, ABŞ[3]
Vəfat səbəbi	qida borusu xərçəngi[d][1]
Elm sahələri	Tətbiqi fizika, nəzəri fizika, Nüvə fizikası
Elmi dərəcələri	fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, fəlsəfə doktoru
İş yerləri	Berkli Kaliforniya Universiteti, Kembric Universiteti, Kaliforniya Texnologiya İnstitutu, Manhetten layihəsi, Ali Araşdırmalar İnstitutu[d]
Təhsili	Harvard Universiteti[4], Kavendiş laboratoriyası, Harvard Kolleci, Kembric Universiteti, Göttingen Universiteti
Elmi rəhbəri	Maks Born[6]
Tanınmış yetirmələri	Uillis Lemb
Üzvlüyü	London Kral Cəmiyyəti (1962–1967), Amerika Fəlsəfə Cəmiyyəti[d], Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyası, ABŞ Milli Elmlər Akademiyası
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Culius Robert Oppenheymer (ing. Julius Robert Oppenheimer, 22 aprel 1904^[2][1][…], Manhetten, Nyu-York ştatı^[5] – 18 fevral 1967^[3][2][…], Prinstom, Nyu-Cersi^[3]) — Kaliforniyanın Berkli Universitetində professor kimi çalışmış yəhudi əsilli amerikan nəzəriyyəçi-fiziki. O, Los Alamos Laboratoriyasının (vəya Y layihəsi) rəhbəri idi. İkinci dünya müharibəsi zamanı hazırlanan Manhetten layihəsində yaradılan atom bombasının "atası" hesab edilir. Həmin vaxtlar daha "körpə" sayılan atom bombasının ilk sınağı 16 iyul, 1945-ci ildə Nyu-Meksikodakı Triniti sınağında sınanılıb. Daha sonra atom bombası Yaponiyanın kapitulyasiyasını tezləşdirmək üçün Hiroşima və Naqasaki şəhərlərinə atıldı. Oppenheymer bu sınaqdan sonra Baqavad Gitadan "İndi mən ölüməm, aləmlərin məhv edicisinə çevrilmişəm." sözlərini gətirdi.^[7]

Müharibə başa çatdıqdan sonra, Oppenheymer yeni yaradılmış Amerika Birləşmiş Ştatları Atom Enerjisi Komissiyasının nüfuzlu Baş Məsləhət Komitəsinin sədri oldu. O, mövqeyini nüvə silahının yayılmasına və Sovet İttifaqı ilə nüvə silahı yarışına maneə törətmək üçün nüvə enerjisinə beynəlxalq nəzarətə cəlb etmək üçün istifadə etmişdir. Makkartizm zamanı bir çox siyasətçinin qüsurlarını qınadıqdan sonra 1954-cü ildə təhlükəsizlik rəsmiləşdirilməsi ləğv edildi. Təxminən bir il sonra, prezident Con Kennedi ona Enriko Fermi mükafatını layiq görmüşdür.

Oppenheymerin fizika sahəsindəki nailiyyətlərinə molekulyar dalğa funksiyaları üçün Born-Oppenheymer uyğunlaşması, nüvə ərintisində Oppenheymer-Filips prosesi və kvant tunelinin ilk proqnozu kimi layihələr aiddir. Tələbələri ilə birlikdə, neytron ulduzlarının və qara dəliklərin müasir nəzəriyyəsinə, həmçinin kvant mexanikasına, kvant sahəsinin nəzəriyyəsinə və kosmik şüaların qarşılıqlı təsirlərinə də mühüm töhfələr vermişdir. Bir müəllim və elm insanı olaraq, 1930-cu illərdə yaranmış Amerika nəzəri fizika məktəbinin qurucu atası olaraq xatırlanır. İkinci dünya müharibəsindən sonra o, Nyu-Cersi ştatının Prinston şəhərində yerləşən Ətraflı öyrənmə institutunun direktoru vəzifəsinə keçir.

1. ↑ ^{1 2 3 4} NNDB (ing.). 2002.
2. ↑ ^{1 2 3 4} Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
3. ↑ ^{1 2 3 4} Оппенгеймер Роберт // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
4. ↑ ^{1 2} Anguera J. E. Enciclopedia universal ilustrada europeo-americana (isp.). Editorial Espasa, 1905. Vol. Suplemento 1967-1968. P. 382. ISBN 978-84-239-4500-9
5. ↑ ^{1 2} https://a860-historicalvitalrecords.nyc.gov/view/1593063.
6. ↑ Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
7. ↑ Hijiya, James A. "The Gita of Robert Oppenheimer" (PDF). Proceedings of the American Philosophical Society. 144 (2). June 2000. ISSN 0003-049X. November 26, 2013 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 23, 2013.