Sambia

Sambia, amtle engl. the Republic of Zambia, (chi)Tonga: Cisi ca Zambia; (si)Lozi: Naha la Zambia; (chi)Chewa: Dziko la Zambia, is a vo Land umschlossna Stoot af da Weḡschoad zwischn Zentrol-, Sid- un Oustafrika.^[1] Umnouchbat is vo da Demokratischn Repablik Kongo af n Noadn, vo Tansania af n Noadoustn, vo Malawi af n Oustn, vo Mosambik af n Sidoustn, vo Simbabwe u Botswana af n Sidn, vo Namibia af n Sidwestn u vo Angola af n Westn. D Haptstod vo Sambia is Lusaka i da sidlinga Mittn von n Land. Dej Bvelkaring wõhnt gresstntoals um Lusaka in n Sidn un in n Kupfagiatl vo da "Copperbelt Province" af n Noadn, i de zwou Haptwiatschaftsreḡiona von n Land.

Af s Ejascht vo Khoisan-Velkln bsidlt, han mid de Expansiona von n 13. Jh. a Bantu-Velkln afkreizt. Hintnou nou de eiropejschn Asfurscha in n 18. Jh., han dej Britn i s Land eine u hom d Reḡion af s End von n 19. Jh. af d Britischn Protektoratna vo Barotziland-Noadwest-Rhodesja u Noadoust-Rhodesja aftoalt. Dea hom s 1911 wida zen Land Noadrhodesja zammapatscht. Dej lengar Zeid vo da kolonjaln Era is Sambia vo Stootsleitna reḡiad woan, dea wou s vo Londn as af n Rout vo da British South Africa Company i d Poseziona gsetzt hom.^[2]

En 24 Ottowa 1964 is Sambia von n Vaoinigtn Kinereich unohange woan. Da Premjeminista Kenneth Kaunda is da ejascht Presedent woan. En Kaunda sa sozialistischa United National Independence Party (UNIP) hod nou es Land vo 1964 bis 1991 glenkt u gfejat. Da Kaunda houd a Schlisslrolln i da regionoln Diplomati gspillt, vill mid de Vaoinigtn Stootn midgorwad, dass a gouds End fia d Loḡ i Sidrhodesia (Simbabwe), Angola u Namibia gfunna wiad.^[3] Vo 1972 bis 1991 is Sambia min Motto "One Zambia, One Nation" u mid da UNIP wej d oinzinga politischa Portei a oaporteiata Stoot gweng. Af n Kaunda is 1991 da zwoate President Frederick Chiluba von n sozjaldemokratischn Movement for Multi-Party Democracy gfulgt. Doudadraf is zer an sozjaln un ekonomischn Afbleja u zer ana Dezentralesiring von n Stoot kumma. Sambia is weitas a mejraporteiata Stoot woan u houd mittlawal schou etlane gwoltlousa Machtwechsl ghobt.

Sambia houd a haffa Rouhstoff, mid Metallerzna, Wildvejcha u Pflanza, Hulz u Wold, Frischwossa, Biadn u Grint.^[4] 2010 hod de Weltbank Sambia oins vo dej am schnellan wachsatn wiatschaftsreformiatn Lenda ghoissn.^[5] Da Gmoisame Moakt von n Estlinga u Sidlinga Afrika (COMESA) hod san Sitz i da Haptstod Lusaka.

1. ↑ Henderson, Ian (1970). "The Origins of Nationalism in East and Central Africa: The Zambian Case". The Journal of African History 11 (4): 591–603. doi:10.1017/S0021853700010471. ISSN 0021-8537. https://www.jstor.org/stable/180923. 
2. ↑ History | Zambian High Commission.
3. ↑ Andy DeRoche: Kenneth Kaunda, the United States, and Southern Africa, London: Bloomsbury 2016.
4. ↑ Karlyn Eckman: Gender Mainstreaming in Forestry in Africa Zambia, FAO, 2007.
5. ↑ Ngoma, Jumbe: "World Bank President Praises Reforms In Zambia, Underscores Need For Continued Improvements In Policy And Governance," World Bank, 18. Dezamma 2010.