Katipunan

Ang Katipunan (hinayokong kan, Kataas-taasang, Kagalang-galang Katipunan ng̃ mgá Anak ng̃ Bayan o, apod man KKK) sarong rebolusyunaryong pag'iriba asin kaboronyogan tinogdas kan mga Filipinong patriota na nagtutumang sa mga Kastilang mananakop sa Filipinas. An tonggong katuyohan kaini iyo an makamit an katalingkasan sa paagi nin rebolusyon. Pinundar ini kan 1892 na Andres Bonifacio, Teodoro Plata, Ladislao Diwa asin iba pa kan banggi kadto nin Hulyo 7, 1892 kan si Jose Rizal idedestierrong gayo sa Dapitan, Nagpoon ining Katipunan komo sarong hilom na pag'iriba asta nadiskubre kan 1894, asin resulta kaini inaresto si mga nangengenot na mga kaapil kan La Liga Filipina kun saen si Rizal asin si Bonifacio parehas myembro igdi.

Ang Liga mayormente nagtotolod sana nin pagbabago o pagbabakle' sa palakaw kan gobyerno alagad kan nahiling ni Bonifacio na mayong kaaabtan an matoninong na paghohorot nin reporma, igdi nakumbinsi si Bonifacio na dapat armadong pagtutumang an kaipuhan na remedyo sa nagrorôrô na sitwasyon pulitikal kan Filipinas.

Ang armadong pagtumang kan Katipunan nagpoon kan Agosto 1896. Si Rizal an binabasol na iyo an naggagatong sa rebelyon asin siya man totoo an hinihiling na lider asin nagtataong kusog boot sa pakikipagtumang sa mga Espanyol. Mala ta si Rizal nasentensyahan nin kagadanan asin pinabadil kan mga Kastila sa Bagumbayan (ngonyan Parke ni Rizal na) kan Desyembre 30, 1894. An pagkamartir logod ni Rizal iyo an nagpaagabaab sa laad nin rebolusyon asin ikinukurahaw kan mga Katipunero "Mabuhay si Dr. Jose Rizal!" sa saindang paglulusob sa laban.

Masabi pa, an pagkadukay kan Katipunan iyo huli sa pagbuyagyag ni Teodora Patino, sarong parasurat sa Diario de Manila, sa saiyang tugang na si Honoria an manongod sa Katipunan. Pinaghorot ni Honoria an saiyang tugang na ikumpisal an bagay na ini sa pading Mariano Gil, na nagsumbong man tolos sa mga otoridad. Mala ta an mga Espanyol linusob an Diario de Manila asin kinumpiska an mga imprentahan kaini na ginagamit patagô kan Katipunan.