Back Diocletianus Afrikaans Diokletian ALS Dioclecián AN ديوكلتيانوس Arabic ديوكلتيانوس ARZ Dioclecianu AST Diokletian Azerbaijani دیوکلسین AZB Дыяклетыян Byelorussian Диоклециан Bulgarian
 | Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
| Dioklecijan | |
|---|---|
_-_Foto_G._Dall%27Orto_28-5-2006.jpg) | |
| Car Rimskog carstva | |
| Vladavina | 20. novembar 284. - 1. maj 305. |
| Prethodnik | Karin |
| Nasljednik | Konstancije I |
| Supružnik | Prisca |
| Djeca | Galerija Valerija |
| Rođenje | 22. decembar 244. Salona (današnji Solin), Rimsko carstvo |
| Smrt | 3. decembar 311. (u 66. godini) Aspalathos (današnji Split), Rimsko carstvo |
| Mjesto sahrane | Katedrala svetog Duje, Split |
Dioklecijan (latinski: Gaius Aurelius Valerius Diocletianus Augustus; 22. decembar 244 – 3. decembar 311) bio je rimski car od 284. do 305. godine. Rođen je u porodici nižeg društvenog statusa u rimskoj provinciji Dalmaciji. Tokom vladavine cara Kara bio je komandant konjice. Nakon smrti cara Kara i njegovog sina Numerijana tokom kampanje u Perziji, Dioklecijan je proglašen carem. Pošto je ovu titulu imao i mlađi sin preminulog cara Karin, Dioklecijan ga je porazio u bici kod Margusa. Dioklecijanova vladavina je stabilizovala carstvo i označila kraj Krize trećeg stoljeća.
Kako bi imao potpunu kontrolu nad Rimskim carstvom, Dioklecijan je 1. marta 293. godine imenovao Galerija i Konstancija za Cezare. Tokom perioda tetrarhije, svaki car je vladao trećinom carstva. Nakon toga je osigurao granice carstva i uništio svaku prijetnju svojoj moći. Tokom mnogih ratova između 285. i 299. godine porazio je Sarmate, Karpijce, Alemane i uzurpatore Egipta. Nakon toga je Galerije, uz pomoć Dioklecijana, vodio uspješan rat protiv Sasanidskog carstva, tradicionalnog rimskog neprijatelja. Nakon što je 299. godine zauzeo njihov glavni grad Ktesifon, Dioklecijan je naknadnim pregovorima postigao dugotrajan i povoljan mir.
Dioklecijan je razdvojio i proširio civilnu i vojnu službu i reorganizirao provincijsku podjelu carstva uspostavljajući najveću birokratsku vladu u historiji Rimskog carstva. Nakon toga, osnovao je nove administrativne centre u Nikomediji, Mediolanumu, Antiohiji i Trieru. Birokratski i vojni rast, stalni ratovi i građevinski projekti su povećali rashode carstva, što je zahtijevalo sveobuhvatnu poresku reformu. Međutim, svi njegovi planovi nisu bili uspješni. Pokušaj obuzdavanja inflacije preko kontrole cijena je bilo kontraproduktivno i zanemarivo. Iako je bio djelotvoran, Dioklecijanov tetrarhijski sistem je propao nakon njegove abdikacije nakon navoda Maksencija i Konstantina, sinova Maksimijana i Kostancija. Dioklecijanovi progoni (303. - 311.) su bili posljednji veliki i najkrvaviji zvanični progoni hrišćana; hrišćanstvo je 324. godine postalo glavna religija carstva tokom vladavine prvog hrišćanskog cara Konstantina.
Uprkos neuspjesima i raznim izazovima, Dioklecijanove reforme su fundamentalno promijenile strukturu carske vlasti i ekonomski i vojno stabilizirale carstvo, omogućavajući mu da ostane netaknuto još sto godina. Oslabljen bolešću, Dioklecijan je abdicirao 1. maja 305. godine čime je postao prvi car Rimskog carstva koji je dobrovoljno abdicirao. Ostatak života je proveo u svojoj palači na dalmatinskoj obali. Njegova palača je na kraju postala jezgro današnjeg grada Splita.