Kisik

Kisik,  ₈O

Kisik u periodnom sistemu
↓                                                                     ↓                                                             →                                                             →
Hemijski element, Simbol, Atomski broj	Kisik, O, 8
Serija	Nemetal
Grupa, Perioda, Blok	16, 2, s
Izgled	bezbojni plin
Zastupljenost	49,4[1] %
Atomske osobine
Atomska masa	15,999 (15,99903 – 15,99977)[2] u
Atomski radijus (izračunat)	60 (48) pm
Kovalentni radijus	66 pm
Van der Waalsov radijus	? pm
Elektronska konfiguracija	[He]2s22p4
Broj elektrona u energetskom nivou	2, 6
1. energija ionizacije	1313,9 kJ/mol
2. energija ionizacije	3388,3 kJ/mol
3. energija ionizacije	5300,5 kJ/mol
4. energija ionizacije	7469,2 kJ/mol
Fizikalne osobine
Agregatno stanje	gas
Kristalna struktura	kubična
Gustoća	1,429[3] kg/m3 pri 273,15 K
Magnetizam	paramagnetičan (${\displaystyle \chi _{m}}$ = 1,9 · 10−6)[4]
Tačka topljenja	54,8 K (−218,3 °C)
Tačka ključanja	90,15 K (−183[5] °C)
Molarni volumen	17,36 · 10−6 (čvrsti) m3/mol
Toplota isparavanja	5,58[5] kJ/mol
Toplota topljenja	0,222 kJ/mol
Pritisak pare	1 · 104 Pa pri 73 K
Brzina zvuka	317,5 m/s pri 293 K
Specifična toplota	920 J/(kg · K) kod 298 K
Specifična električna provodljivost	0 S/m
Toplotna provodljivost	0,02658 W/(m · K)
Hemijske osobine
Oksidacioni broj	−2, −1, 0, +1, +2
Oksid	?
Elektrodni potencijal	1,23
Elektronegativnost	3,44 (Pauling-skala)
Izotopi
Izo RP t1/2 RA ER (MeV) PR 15O sin 122,24 s ε 2,754 15N 16O 99,762 % Stabilan 17O 0,038 % Stabilan 18O 0,2 % Stabilan
Sigurnosno obavještenje
Oznake upozorenja O Oksidirajuće
Obavještenja o riziku i sigurnosti	R: 8 S: (2-)17
Ako je moguće i u upotrebi, koriste se osnovne SI jedinice. Ako nije drugačije označeno, svi podaci dobijeni su mjerenjima u normalnim uvjetima.

Kisik ili oksigen (latinski: oxygenium, iz grčkog ὀξύς ‚oxys‘, oštar, kiseo i γεννάω ‚gen-‘ koji stvara, odnosno onaj koji stvara kiselinu) jeste hemijski element koji se označava simbolom O i ima atomski broj 8. U periodnom sistemu nalazi se u šestoj glavnoj grupi, odnosno pripada halkogenim nemetalima. On je najrasprostranjeniji element u Zemljinoj kori sa udjelom od 48,9%^[6] do 49,4%^[1], odnosno oko 30% po masenom udjelu,^[7] po čemu je poslije željeza drugi po rasprostranjenosti. Također čini i 20,8% Zemljine atmosfere.

U elementarnom obliku kisik se pretežno javlja kao kovalentni homodimer, tj. kao spoj iz dva atoma sumarne formule O₂, što označava molekularni kisik, dioksigen ili dikisik. On je bezbojan gas bez mirisa i okusa, a u čistom zraku ga ima oko 20,942%. Neophodan je za sagorijevanje i koroziju. Potreban je za život gotovo svih živih bića na Zemlji. Stvaraju ga biljke u procesu fotosinteze, ali ga i same troše za disanje, mada ne toliko koliko ga proizvedu fotosintezom. Za disanje biljke uzimaju kisik direktno iz zraka ili resorpcijom iz vode (rastvoreni kisik). U visokim koncentracijama kisik je za većinu živih bića otrovan. Metastabilni, vrlo reaktivni alotropski oblik kisika sa tri atoma kisika O₃ naziva se ozon.

Atomarni kisik, odnosno kisik u obliku slobodnih, pojedinačnih atoma je stabilan samo pod ekstremnim uslovima, naprimjer u vakuumu u svemiru ili u vrelim atmosferama zvijezda. On ima određeni značaj kao međuproizvod u mnogim reakcijama u hemiji atmosfere.

1. ^ ^{a b} Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom binder
2. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom iupac
3. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom gestis
4. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom weast
5. ^ ^{a b} Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom zhang
6. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom rompp
7. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom geolog