Sulejman I | |
---|---|
Vladavina | 30. septembar 1520. - 7. septembar 1566. |
Prethodnik | Selim I |
Nasljednik | Selim II |
Supružnik | Rokselana Mahidevran[1] Gulfem |
Djeca | Šehzade Mustafa [1] Šehzade Mahmud[1] Šehzade Ahmed[1] Razije Sultanija[1] Fatma Sultanija[1] Princ Mehmed Princeza Mihrimah Selim II Šehzade Bajazid Šehzade Džihangir Šehzade Abdulah Šehzade Murad |
Dinastija | Osmanlije |
Otac | Selim I |
Majka | Hafsa Hatun |
Rođenje | Trabzon, Osmansko Carstvo | 6. novembar 1494.
Smrt | 6. septembar 1566 Siget, Kraljevina Mađarska | (71 godina)
Datum sahrane | Organi sahranjeni u Turbeku, Siget, Mađarska Tijelo sahranjeno u Sulejmaniji džamiji, Istanbul, Turska |
Sulejman I (osmanski turski: سلطان سليمان اول; turski: Süleyman I; 6. novembar 1494. - 7. septembar 1566.),[2] poznatiji kao Sulejman Veličanstveni na zapadu i Sulejman Zakonodavac (turski: el-Kanuni) na istoku, je bio najduže vladajući sultan Osmanskog Carstva od 1520. do svoje smrti 1566.[3]:541–545 Tokom njegove vladavine, Osmansko Carstvo je doseglo svoj vrhunac i postalo svjetska sila.
Kao i većina vladara tog vremena, on je bio s jedne strane nemilosrdan prema onima koje je on smatrao kao prijetnju svojim planovima za uspjeh, ali s druge strane, za razliku od mnogih, imao je duboki interes u ostvarivanju pravde u carstvu kojim je vladao. Naslijedio je svog oca Selima I na mjestu sultana 30. septembra 1520. i započeo svoju vladavinu pohodima protiv kršćanskih sila u srednjoj Evropi i na Mediteranu. Uveo je zakone koji su štitili protiv korupcije, protiv koje je bio odlučan u njenom iskorjenjivanju. Mnogi muslimani ga smatraju kao primjer idealnog ili modelom dobrog vladara. Osvojio je ostrvo Rodos, Beograd (pobijedio mađarsku vojsku Ludovika II u Mohačkoj bici (29. august 1526), osvojivši velike dijelove sjeverne Afrike i Transilvaniju. Beč, ipak, nije uspio osvojiti. 1529, pao je obruč oko Beča koji su Osmanlije uspostavile i njihov prodor u centralnu Evropu je zaustavljen.
Na granicama svog carstva, teritorijalno širenje i neprijateljstva sa protivničkim silama značilo je da je život bio nestabilan, ali za mnoge u carstvu, uključujući manjine stvarnost je bila pax ottomanica (osmanlijski mir). Sulejman se s pravom može smatrati kao jedan od humanijih vladara u historiji koji je imao dvostruki osjećaj obaveze i odgovornosti prema Bogu i društvu.[4]
Sulejman je postao istaknuti monarh Evrope iz 16. stoljeća, predsjedavajući na vrhu ekonomske, vojne i političke moći Osmanskog Carstva. Lično je predvodio osmanske vojske u osvajanju hrišćanskih uporišta Beograda i Rodosa, kao i većeg dijela Mađarske pre nego što su njegova osvajanja obuzdana opsadom Beča 1529. Aneksirao je veliki dio Bliskog istoka u svom sukobu sa Safavidima i velika područja Sjeverne Afrike sve do Alžira. Pod njegovom vlašću, osmanska flota je dominirala morima od Sredozemnog do Crvenog mora i kroz Perzijski zaliv.[5]:61
Na čelu carstva koje se širilo, lično je pokrenuo velike sudske promjene koje se odnose na društvo, obrazovanje, poreze i krivično pravo. Njegove reforme, sprovedene u saradnji sa glavnim sudskim zvaničnikom carstva Ebussuudom efendijom, uskladile su odnos između dva oblika osmanskog prava: sultanskog (kanun) i vjerskog (šerijatskog).[6] Bio je istaknuti pjesnik i zlatar; postao je i veliki pokrovitelj kulture, nadgledajući "zlatno doba" Osmanskog Carstva u njegovom umjetničkom, književnom i arhitektonskom razvoju.[7]
Prekinuvši osmansku tradiciju, Sulejman se oženio Hurem, ženom iz njegovog harema, pravoslavnom kršćankom rusinskog porijekla koja je prešla na sunitski islam, a koja se u zapadnoj Evropi svog vremena proslavila imenom Rokselana, zbog svoje crvene kose. Njihov sin Selim II naslijedio je Sulejmana nakon njegove smrti 1566. nakon 46 godina vladavine. Ostali Sulejmanovi potencijalni nasljednici, Mehmed i Mustafa, su umrli; Mehmed je umro 1543. od velikih boginja, a Mustafa je zadavljen 1553. po sultanovom nalogu. Njegov drugi sin Bajazid pogubljen je 1561. po Sulejmanovoj naredbi, zajedno sa četiri Bajazitova sina, nakon pobune. Iako su naučnici obično smatrali da je period nakon njegove smrti period krize i prilagođavanja, a ne jednostavnog opadanja,[8][9][10] kraj Sulejmanove vladavine bio je prekretnica u osmanskoj historiji. U decenijama nakon Sulejmana, carstvo je počelo doživljavati značajne političke, institucionalne i ekonomske promjene, fenomen koji se često naziva Transformacija Osmanskog Carstva.[11]:11[12]
historians of the Ottoman Empire have rejected the narrative of decline in favor of one of crisis and adaptation
the conventional narrative of Ottoman history – that in the late sixteenth century the Ottoman Empire entered a prolonged period of decline marked by steadily increasing military decay and institutional corruption – has been discarded.
Ottomanist historians have largely jettisoned the notion of a post-1600 'decline'