Affganistan

Affganistan

Math	gwladwriaeth sofran, gwlad dirgaeedig, gwlad
Prifddinas	Kabul
Poblogaeth	41,454,761
Sefydlwyd	1709
Anthem	This Is the Home of the Brave
Pennaeth llywodraeth	Mohammad Hasan Akhund
Cylchfa amser	UTC+04:30, Asia/Kabul
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Pashto, Dari, Balochi, Nuristani, ieithoedd Pamir, Pashayi, Wsbeceg, Arabeg, Twrcmeneg
Daearyddiaeth
Gwlad	Affganistan
Arwynebedd	652,230 km²
Yn ffinio gyda	Pacistan, Iran, Tyrcmenistan, Wsbecistan, Tajicistan, Gweriniaeth Pobl Tsieina
Cyfesurynnau	33°N 66°E
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Llywodraeth Affganistan
Corff deddfwriaethol	Cynulliad Cenedlaethol Affganistan
Swydd pennaeth   y wladwriaeth	Amir al-Mu'minin
Pennaeth y wladwriaeth	Hibatullah Akhundzada
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Prif Weinidog Affganistan
Pennaeth y Llywodraeth	Mohammad Hasan Akhund
Ariannol
Cyfanswm CMC (GDP)	$14,583 million
Arian	afghani
Canran y diwaith	9 canran, 8.5 canran
Cyfartaledd plant	4.843
Mynegai Datblygiad Dynol	0.478
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Gwlad dirgaeedig yng Nghanolbarth Asia yw Gweriniaeth Islamaidd Affganistan neu Affganistan (hefyd Affganistán). Mae'r wlad yn ffinio ag Iran, Pacistan, Tyrcmenistan, Wsbecistan, Tajicistan a gorllewin eithaf Tsieina. Ei phrifddinas yw Kabul. Poblogaeth Affganistan yn y cyfrifiad diwethaf oedd 41,454,761 (2023)^[1]. Arwynebedd y wlad yw 652,000 cilomedr sgwâr (252,000 metr sgwâr), ac mae'n fynyddig gyda gwastadeddau yn y gogledd a'r de-orllewin. Kabul yw'r brifddinas a'r ddinas fwyaf. Mae'r boblogaeth yn cynnwys Pashtuniaid ethnig, Tajiciaid, Hazaraiaid ac Wsbeciaid yn bennaf.

Gweriniaeth Islamaidd arlywyddol unedol yw Affganistan. Mae gan y wlad lefelau uchel o derfysgaeth, tlodi, diffyg maeth plant, a llygredd. Mae'n aelod o'r Cenhedloedd Unedig, y Sefydliad Cydweithrediad Islamaidd, Cymdeithas Cydweithrediad Rhanbarthol De Asia, y Grŵp o 77, y Sefydliad Cydweithrediad Economaidd, a'r Mudiad Gwledydd Heb Aliniad. Economi Affganistan yw 96ain mwyaf y byd, gyda chynnyrch domestig gcrynswth (GDP) o $72.9 biliwn trwy Paredd gallu prynu. Mae'r wlad yn waeth o lawer o ran CMC y pen (PPP), gan ddod yn 169fed allan o 186 o wledydd yn 2018. Mewn cymhariaeth, yn 2019 Cymru oedd 31fed gwlad fwya'r byd o ran CMC y pen (PPP).

Mae'n mwynhau cysylltiadau agos gyda nifer o genhedloedd NATO, yn enwedig yr Unol Daleithiau, Canada, y Deyrnas Unedig, yr Almaen, Awstralia a Thwrci. Yn 2012, llofnododd yr Unol Daleithiau ac Affghanistan Gytundeb Partneriaeth Strategol.^[2]

1. ↑ https://data.who.int/countries/004. dyddiad cyrchiad: 22 Tachwedd 2024.
2. ↑ "Hillary Clinton says Afghanistan 'major non-Nato ally'". BBC News. 7 Gorffennaf 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 Gorffennaf 2019. Cyrchwyd 4 Grffennaf 2019. Check date values in: |access-date= (help)