Atom

Atom
Math	endid cemegol, gronyn cyfansawdd
Yn cynnwys	niwclews atomig, plisgyn yr electron, gronyn isatomig
	Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mewn cemeg a ffiseg, atom (Hen Roeg átomos (ἄτομος) sy'n cael ei gyfieithu'n ‘anwahanadwy, methu ei dorri’) yw'r gronyn lleiaf mewn elfen gemegol sy'n dal ei briodweddau cemegol. Er yn y gorffennol y credwyd ei fod yn amhosib torri atom, o fewn Cemeg modern rydym yn gwybod fod atom wedi ei gyfansoddi o ronynnau isatomig:

electronau, sydd â gwefr negatif, maint mor fach y mae'n anfesuradwy, a màs llawer yn llai na'r ddau fath o ronyn isatomig arall.
protonau, sydd â gwefr bositif, a màs sydd tua 1836 gwaith yn fwy na electron.
niwtronau, sydd â dim gwefr, a màs sydd tua 1836 gwaith yn fwy na electron.

Diagram o atom Heliwm, He. Yn y niwclews gwelir 2 broton (coch), a 2 niwtron (gwyrdd). Gwelir 2 electron (melyn) mewn plisgyn o amgylch y niwclews.

Mae protonau a niwtronau yn dorradwy eu hunan hefyd, ond credir bod electronau yn ronynnau sylfaenol.

Mae'r protonau a niwtronau yn ffurfio niwclews atomig dwys a masfawr, a elwir yn luosogol yn niwcleonau. Mae'r electronnau yn ffurfio cwmwl o electronnau sy'n amgylchynu y niwclews.

Ym mhob sylwedd ac eithrio'r nwyon nobl, mae atomau yn cyfuno i ffurfio moleciwlau.

Eginyn erthygl sydd uchod am ffiseg. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.

Eginyn erthygl sydd uchod am gemeg. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.