Back كاديل اب جروفيد ARZ Cadell ap Gruffudd Breton Cadell ap Gruffydd Catalan Cadell ap Gruffydd German Cadell ap Gruffydd English Cadell ap Gruffydd French Cadell ap Gruffydd Italian Каделл ап Грифид Russian
| Cadell ap Gruffudd | |
|---|---|
| Ganwyd | 12 g  |
| Bu farw | 1175 Abaty Ystrad Fflur |
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Galwedigaeth | brenin neu frenhines |
| Tad | Gruffudd ap Rhys |
Roedd Cadell ap Gruffudd (bu farw 1175) yn dywysog Deheubarth yn ne-orllewin Cymru.
Cadell oedd ail fab Gruffudd ap Rhys, oedd yn arglwydd ar ran o deyrnas Deheubarth gyda'r gweddill yn nwylo amryw o arglwyddi Normanaidd. Pan fu farw Gruffydd yn 1137 daeth ei fab hynaf, brawd Cadell, Anarawd ap Gruffudd, yn dywysog Deheubarth. Ceir y sôn cyntaf am Cadell y flwyddyn wedyn, pan gynorthwyodd ei frawd Anarawd ac Owain Gwynedd, tywysog Gwynedd a'i frawd Cadwaladr ap Gruffudd mewn ymosodiad ar Gastell Aberteifi.
Yn 1143 llofruddiwyd Anarawd gan wŷr Cadwaladr, a daeth Cadell yn dywysog Deheubarth. Aeth ymlaen a'r gwaith yr oedd Anarawd wedi ei ddechrau, i ad-ennill hen deyrnas ei daid, Rhys ap Tewdwr. Yn 1146 cipiodd gestyll Caerfyrddin a Llansteffan, a'r flwyddyn wedyn enillodd fuddugoliaeth dros Walter Fitzwiz. Yn 1150 trodd tua'r gogledd, a hawliodd yn ôl dde Ceredigion, oedd yn cael ei ddal i Wynedd gan Hywel ab Owain Gwynedd.
Diweddwyd gyrfa Cadell fel tywysog yn 1151. Pan oedd allan yn hela, ymosodwyd arno gan fintai o Normaniaid o Ddinbych y Pysgod. Gadwawsant ef gan gredu ei fod yn farw, ond llwyddwyd i achub ei fywyd. Fodd bynnag yr oedd wedi ei niwedio mor ddifrifol fel na allai barhau gyda'i weithgareddau. Yn 1153 aeth ar bererindod i Rufain, gan adael Deheubarth i'w frodyr iau, Maredudd a Rhys. Ni chlywir am Cadell eto tan 1175, pan aeth i Abaty Ystrad Fflur wedi afiechyd hir, a marw yno.