Friedrich Engels

Friedrich Engels
Ganwyd	28 Tachwedd 1820  Barmen
Bu farw	5 Awst 1895  o canser  Llundain
Dinasyddiaeth	Teyrnas Prwsia, y Deyrnas Unedig
Alma mater	Prifysgol Berlin
Galwedigaeth	economegydd, gwyddonydd cymdeithasol, damcaniaethwr gwleidyddol, athronydd, llenor, chwyldroadwr, cymdeithasegydd, ymgyrchydd dros hawliau merched, newyddiadurwr, entrepreneur, hanesydd, awdur
Adnabyddus am	Y Maniffesto Comiwnyddol, The German Ideology, Socialism: Utopian and Scientific
Prif ddylanwad	Heraclitos, Ludwig Feuerbach, The Essence of Christianity, Karl Marx, Georg Hegel, Adam Smith, Max Stirner, David Ricardo
Plaid Wleidyddol	Communist League
Tad	Friedrich Engels
Mam	Elisabeth Franziska Mauritia van Haar
Partner	Mary Burns
llofnod

Athronydd a sosialydd o'r Almaen oedd Friedrich Engels (28 Tachwedd 1820 – 5 Awst 1895). Cyd-ysgrifennodd Y Maniffesto Comiwnyddol (1848) gyda Karl Marx.

Ganwyd yn Barmen, talaith y Rhein, ym Mhrwsia. Cychwynnodd ar yrfa fusnes yn Bremen, ac yn ei amser hamdden fe fagodd ddiddordeb yng ngweithiau'r "Almaenwyr Ifainc" (gan gynnwys Ludwig Börne, Karl Gutzkow, a Heinrich Heine) ac, yn ddiweddarach, yr "Hegeliaid Ifainc" (megis Bruno Bauer a Max Stirner). Trodd Engels yn anffyddiwr ac yn chwyldroadwr yn athroniaeth y dilechdid Hegelaidd, a chyhoeddodd erthyglau dan yr enw Friedrich Oswald. Gwasanaethodd am un flwyddyn mewn catrawd fagnelau ym Merlin, ac yno fe fynychodd ddarlithoedd yn y brifysgol.

Gadawodd y fyddin ym 1842. Bu'n cwrdd â Moses Hess, a chafodd Engels ei berswadio ganddo i droi'n gomiwnydd a symud i Loegr. Treuliodd ei ddyddiau ym Manceinion yn y swyddfa fusnes, a'i nosweithiau yn y llyfrgell yn ymchwilio i'r amodau economaidd a gwleidyddol yn Lloegr. Cyfranodd erthyglau i gylchgronau yn Lloegr ac ar y cyfandir, gan gynnwys y Deutsch-Französische Jahrbücher dan olygyddiaeth Karl Marx ym Mharis. Cafodd berthynas glos â'r Wyddeles Mary Burns, er na phriodasant. Yn sgil ei marwolaeth ym 1863, cafodd berthynas â'i chwaer Lizzy Burns, a phriodasant ym 1878 ychydig oriau cyn ei marwolaeth hi.

Dychwelodd Engels i Bremen a chyhoeddodd ei lyfr Die Lage der arbeitenden Klasse in England (1845). Cafodd gyfarfodydd â Marx ym Mharis, Brwsel, ac yn Lloegr. Roedd Engels yn un o sefydlwyr y Gynghrair Gomiwnyddol yn Llundain ym 1847.

Wedi marwolaeth Marx ym 1883, Engels a gyflawnodd y gwaith o olygu a chyhoeddi'r ail gyfrol a'r drydedd gyfrol o Das Kapital (1885, 1894). Bu farw Engels o ganser yn 74 oed.