James Watt

James Watt
Ganwyd	19 Ionawr 1736  Greenock
Bu farw	25 Awst 1819  Heathfield Hall
Man preswyl	Glasgow
Dinasyddiaeth	Yr Alban
Alma mater	Prifysgol Glasgow
Galwedigaeth	peiriannydd, cemegydd, ffisegydd, dyfeisiwr, entrepreneur, mathemategydd, technegydd
Cyflogwr	Prifysgol Glasgow
Prif ddylanwad	Thomas Newcomen
Tad	James Watt
Mam	Agnes Muirhead
Priod	Ann McGrigor, Peggy Miller
Plant	James Watt, Margaret Watt, Gregory Watt, Janet Watt
Perthnasau	Robert Watson-Watt
Gwobr/au	doethur anrhydeddus Prifysgol Glasgow, Scottish Engineering Hall of Fame, Cymrawd Cymdeithas Frenhinol Caeredin
llofnod

Peiriannydd a dyfeisiwr o'r Alban oedd James Watt (19 Ionawr 1736 – 25 Awst 1819). Roedd y gwelliannau a wnaeth ef i'r peiriant ager yn allweddol i'r Chwyldro Diwydiannol.

Ganed James Watt yn Greenock, yn fab i wneuthurwr a pherchennog llongau. Aeth i'r ysgol yn ysbeidiol, ond addysgwyd ef yn bennaf gan ei fam, Agnes. Pan oedd y 18 oed, aeth i Lundain i astudio gwneud offerynnau mesur, yna dychwelodd i'r Alban gan ddechrau gweithdy oddi mewn i Brifysgol Glagow. Priododd Margaret Miller yn 1764, a chwasant bump o blant, cyn iddi hi farw ar enedigaeth plentyn yn 1777. Ail-briododd ag Ann MacGregor.

Bedair blynedd ar ôl agor ei weithdy, dechreuodd Watt arbrofi a pheiriannau ager. Erbyn 1765 roedd ganddo fodel oedd yn gweithio. Cymerodd flynyddoedd i fedru cael fersiwn y gellid ei ddefnyddio ar raddfa fawr, ond yn 1776, dechreuodd y peiriannau cyntaf weithio a thros y blynyddoedd nesaf gwerthwyd nifer fawr ohonynt, yn enwedig i bwmpio dŵr o fwyngloddiau. Parhaodd Watt i ddatblygu a gwella'r peiriant ager dros y blynyddoedd nesaf. Ymddeolodd yn 1800, a phrynodd ystad yng Nghymru yn Noldowlod ger Llanwrthwl; mae ei ddisgynyddion yno o hyd.