Juno (mytholeg)

Juno

Enghraifft o'r canlynol	duwdod Rhufeinig, duwies
Rhan o	Capitoline Triad, Dii Consentes
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Duwies o'r Rhufain hynafol sy'n cyfateb yn fras i'r dduwies Hera, gwraig Zeus (Iau) ym mytholeg Roeg yw Juno (Lladin: Iuno). Fel Iovino, roedd hi'n wraig i Iovis (Iau) yn y pantheon Rhufeinig. Duwies y Nefoedd (Iuno Regina) a'r Goleuni Nefol oedd hi.^[1]

Mae llawer o'i hanes fel gwraig Iau yn deillio o fytholeg Roeg, ond cyn iddi gael ei huniaethu â Hera roedd hi'n dduwies Eidalaidd frodorol, yn Frenhines y Merched a chreaduriaid benywaidd, yn gymaint felly fel roedd pob merch yn ei haddoli fel nawdd-dduwies bersonol ac yn tyngu llwon wrth ei henw. Ei ffurf fwyaf cyffredin a mwyaf hynafol efallai yn yr Eidal oedd Iuno Lucina ('Rhoddwr Goleuni' / 'Hi sy'n dod â'r Goleuni'). Yn yr agwedd yma, hi oedd duwies dechrau pob mis. Fel duwies y Goleuni roedd hi'n dduwies genedigaeth hefyd gyda theml hynafol mewn llwyn sanctaidd yn Rhufain ei hun ac roedd hi'n chwarae rhan bwysig mewn dathliadau priodas.^[2]

Ei gŵyl fawr oedd y Matronalia, yr enwocaf o wyliau'r duwiau a duwiesau yn y Rhufain hynafol, a ddethlid ar y 1af o Fawrth.^[2]

Roedd hi'n cael ei haddoli fel Iuno Sospita ('Yr Iachawdwres') hefyd, am ei bod yn amddiffyn a gwarchod pawb. Roedd y Sabiniaid yn ei haddoli mewn agwedd fwy rhyfelgar, sef Iuno Curitis.^[2]

1. ↑ Oskar Seyffert, A Dictionary of Classical Antiquities (Llundain, 1902; sawl argraffiad ar ôl hynny).
2. ↑ ^{2.0 2.1 2.2} Oskar Seyffert, A Dictionary of Classical Antiquities.