Back Rondewurms Afrikaans Fadenwürmer ALS ድቡልቡል ትል Amharic Nematoda AN ديدان أسطوانية Arabic ديدان اسطوانيه ARZ ঘূৰণীয়া কৃমি Assamese Nematoda AST Yumru qurdlar Azerbaijani یومرو قۇردلار AZB

Llyngyren gron

Llyngyren gron
Enghraifft o'r canlynoltacson Edit this on Wikidata
Mathworm Edit this on Wikidata
Safle tacsonFfylwm Edit this on Wikidata
Rhiant dacsonEcdysozoa Edit this on Wikidata
DechreuwydMileniwm 526. CC Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Llyngyr crwn
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Animalia
Ffylwm: Nematoda
Dosbarthiadau

Adenophorea
   Is-ddosbarth Enoplia
   Is-ddosbarth Chromadoria
Secernentea
   Is-ddosbarth Rhabditia
   Is-ddosbarth Spiruria
   Is-ddosbarth Diplogasteria

Anifeiliaid di-asgwrn-cefn o'r ffylwm Nematoda yw llyngyr crwn (unigol: llyngyren gron). Mae tua 20,000 o rywogaethau sy'n niferus iawn mewn moroedd, dŵr croyw ac ar dir. Mae llawer o lyngyr crynion yn barasitig. Gelwir y ffylwm Nematoda hefyd yn Nemathelminthes,[1][2] gyda nematodau planhigion-parasitig a elwir hefyd yn llyngyr llysiau.[3]

Maent yn ffylwm o anifeiliaid amrywiol sy'n byw mewn ystod eang o gynefinoedd. O ran tacson, maent yn cael eu dosbarthu ynghyd â phryfaid ac anifeiliaid eraill sy'n bwrw croen yn y cytras Ecdysozoa, ac yn wahanol i llyngyr lledog, mae ganddynt systemau treulio tiwbaidd, gydag agoriad ar y ddau ben. Fel tardigrades (yr Arafsymudwr), mae ganddynt lai o enynnau Hox, ond mae eu chwaer ffylwm, Nematomorpha wedi cadw genoteip Hox protostom hynafol, sy'n dangos bod y gostyngiad yma wedi digwydd o fewn y ffylwm nematod.[4]

Gall fod yn anodd gwahaniaethu rhwng rhywogaethau nematod a'i gilydd. O ganlyniad, mae amcangyfrifon o nifer y rhywogaethau nematodau a ddisgrifiwyd hyd yma yn amrywio fesul awdur a gall y nifer amrywio dros amser. Mae arolwg 2013 o fioamrywiaeth anifeiliaid a gyhoeddwyd yn y cyfnodolyn Zootaxa yn dros 25,000.[5][6] Mae amcangyfrifon o gyfanswm nifer y rhywogaethau sy'n bodoli yn fwy na hyn. Mae un papur academaidd nodedig, a gyhoeddwyd ym 1993, yn nodi y gall y nifer fod dros 1 miliwn o rywogaethau o nematodau. Heriodd cyhoeddiad dilynol yr honiad hwn, gan amcangyfrif bod y ffigwr yn fwy na 40,000 o rywogaethau. Er bod yr amcangyfrifon uchaf (hyd at 100 miliwn o rywogaethau) wedi'u dibrisio ers hynny, mae amcangyfrifon a ategwyd gan gromliniau rarefaction, ynghyd â'r defnydd o farcodio DNA a'r gydnabyddiaeth gynyddol o rywogaethau cryptig eang ymhlith nematodau, wedi gosod y ffigwr yn nes at 1 miliwn o rywogaethau.

Mae nematodau wedi addasu'n llwyddiannus i bron pob ecosystem: o'r morol (dŵr hallt) i ddŵr croyw, ac o briddoedd rhanbarthau pegynol i bridd y trofannau, yn ogystal â'r drychiadau uchaf i'r isaf (gan gynnwys mynyddoedd). Maent yn fwy niferus nag anifeiliaid eraill mewn cyfrif unigol a rhywogaeth, ac i'w cael mewn lleoliadau mor amrywiol â chopaon mynyddoedd, anialwch, a ffosydd cefnforol. Fe'u ceir ym mhob rhan o lithosffer y ddaear, hyd yn oed ar ddyfnderoedd mawr, 0-9-3.6 km dan wyneb y Ddaear mewn mwyngloddiau aur yn Ne Affrica. Maent yn cynrychioli 90% o'r holl anifeiliaid ar wely'r cefnfor.[7]

Ceir dros 60 biliwn Nematod ar gyfer pob bod dynol, gyda'r dwyseddau uchaf i'w gweld mewn coedwigoedd twndra a boreal.[8] Mae eu niferoedd uchel (dros miliwn o unigolion fesul metr sgwâr, tua 80% o'r holl anifeiliaid unigol ar y ddaear), eu hamrywiaeth o gylchoedd bywyd, a'u presenoldeb ar lefelau troffig amrywiol yn tanlinellu eu rôl bwysig mewn llawer o ecosystemau.[8][9] Dangoswyd eu bod yn chwarae rhan hanfodol mewn ecosystemau pegynol.[10][11] Cant eu gosod mewn 2,271 genws mewn 256 teulu.[12] Mae'r ffurfiau parasitig niferus yn cynnwys pathogenau yn y rhan fwyaf o blanhigion ac anifeiliaid ac mae traean o'r genera yn digwydd fel parasitiaid o fertebratau; ceir tua 35 rhywogaethau o'r nematod sy'n byw mewn bodau dynol.[12]

  1. ↑ "Classification of Animal Parasites". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2017-10-06. Cyrchwyd 2022-01-25.
  2. ↑ Garcia, Lynne (October 29, 1999). "Classification of Human Parasites, Vectors, and Similar Organisms". Clinical Infectious Diseases (Los Angeles, California: Department of Pathology and Laboratory Medicine, UCLA Medical Center) 29 (4): 734–6. doi:10.1086/520425. PMID 10589879. https://archive.org/details/sim_clinical-infectious-diseases_1999-10_29_4/page/734.
  3. ↑ Hay, Frank. "Nematodes - the good, the bad and the ugly". APS News & Views. American Phytopathological Society. Cyrchwyd 28 November 2020.
  4. ↑ Baker, Emily A.; Woollard, Alison (2019). "How Weird is the Worm? Evolution of the Developmental Gene Toolkit in Caenorhabditis elegans". Journal of Developmental Biology 7 (4): 19. doi:10.3390/jdb7040019. PMC 6956190. PMID 31569401. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6956190.
  5. ↑ Hodda, M (2011). "Phylum Nematoda Cobb, 1932. In: Zhang, Z.-Q. (Ed.) Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness". Zootaxa 3148: 63–95. doi:10.11646/zootaxa.3148.1.11.
  6. ↑ Zhang, Z (2013). "Animal biodiversity: An update of classification and diversity in 2013. In: Zhang, Z.-Q. (Ed.) Animal Biodiversity: An Outline of Higher-level Classification and Survey of Taxonomic Richness (Addenda 2013)". Zootaxa 3703 (1): 5–11. doi:10.11646/zootaxa.3703.1.3.
  7. ↑ "Exponential decline of deep-sea ecosystem functioning linked to benthic biodiversity loss". Curr. Biol. 18 (1): 1–8. January 2008. doi:10.1016/j.cub.2007.11.056. PMID 18164201.
  8. ↑ 8.0 8.1 van den Hoogen, Johan; Geisen, Stefan; Routh, Devin; Ferris, Howard; Traunspurger, Walter; Wardle, David A.; de Goede, Ron G. M.; Adams, Byron J. et al. (2019-07-24). "Soil nematode abundance and functional group composition at a global scale" (yn en). Nature 572 (7768): 194–198. Bibcode 2019Natur.572..194V. doi:10.1038/s41586-019-1418-6. ISSN 0028-0836. PMID 31341281. https://gitlab.ethz.ch/devinrouth/crowther_lab_nematodes. Adalwyd 2019-12-10.
  9. ↑ "foreword". The phylogenetic systematics of freeliving nematodes. London, UK: The Ray Society. 1994. ISBN 978-0-903874-22-9.
  10. ↑ Cary, S. Craig; Green, T. G. Allan; Storey, Bryan C.; Sparrow, Ashley D.; Hogg, Ian D.; Katurji, Marwan; Zawar-Reza, Peyman; Jones, Irfon et al. (2019-02-15). "Biotic interactions are an unexpected yet critical control on the complexity of an abiotically driven polar ecosystem" (yn en). Communications Biology 2 (1): 62. doi:10.1038/s42003-018-0274-5. ISSN 2399-3642. PMC 6377621. PMID 30793041. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6377621.
  11. ↑ Adams, Byron J.; Wall, Diana H.; Storey, Bryan C.; Green, T. G. Allan; Barrett, John E.; S. Craig Cary; Hopkins, David W.; Lee, Charles K. et al. (2019-02-15). "Nematodes in a polar desert reveal the relative role of biotic interactions in the coexistence of soil animals" (yn en). Communications Biology 2 (1): 63. doi:10.1038/s42003-018-0260-y. ISSN 2399-3642. PMC 6377602. PMID 30793042. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6377602.
  12. ↑ 12.0 12.1 Roy C. Anderson (8 February 2000). Nematode Parasites of Vertebrates: Their development and transmission. CABI. t. 1. ISBN 978-0-85199-786-5.

Developed by StudentB