Pontyberem

Pontyberem

Math	pentref, cymuned
Poblogaeth	2,800, 2,768, 2,864
Sefydlwyd	1919
Daearyddiaeth
Sir	Sir Gaerfyrddin
Gwlad	Cymru
Arwynebedd	1,334.78 ha
Cyfesurynnau	51.779°N 4.174°W
Cod SYG	W04000553
Cod OS	SN501111
Cod post	SA15
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Lee Waters (Llafur)
AS/au y DU	Nia Griffith (Llafur)
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Pentref diwydiannol a chymuned yn Sir Gaerfyrddin yw Pontyberem. Fe'i lleolir yng Nghwm Gwendraeth Fawr. Mae ardal Cyngor Cymuned Pontyberem yn gartref i 2,800 o bobl ac yn cynnwys pentref Bancffosfelen, a leolir ar lethr dwyreiniol Mynydd Llangyndeyrn. Yn ôl Cyfrifiad 2001, roedd 81.28% (1961:91% :1991:80.5%) o'r boblogaeth yn meddu ar un neu fwy o sgiliau yn yr iaith Gymraeg, gyda 60.83% yn gallu siarad, darllen ac ysgrifennu yn Gymraeg.^[1]

Ffurfiwyd plwyf newydd o'r enw Pontyberem yn 1919 yn dilyn tyfiant y diwydiant glo. Y pwll glo hynaf oedd Glynhebog a chafwyd fod y glo o'r ansawdd gorau yn y byd.^[2]

Ganwyd y gantores boblogaidd, Dorothy Squires mewn gwersyll ar gyrion Pontyberem. Mae Gwenda Owen y gantores a enillodd yr Ŵyl Ban-Geltaidd i Gymru ym 1995 gyda Chân yr Ynys Werdd yn enedigol o'r pentref.

Ym Mhontyberem mae pencadlys Menter Cwm Gwendraeth, y fenter iaith gyntaf i'w sefydlu yng Nghymru.

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Lee Waters (Llafur)^[3] ac yn Senedd y DU gan Nia Griffith (Llafur).^[4]

1. ↑ Cyngor Sir Gaerfyrddin http://www.carmarthenshire.gov.uk/index.asp?locID=4473&docID=-1^{[dolen farw]}
2. ↑ Cwm Gwendraeth a Llanelli Ann Gruffydd Rhys Gwasg Carreg Gwalch 2000
3. ↑ Gwefan Senedd Cymru
4. ↑ Gwefan Senedd y DU