Back Amerikaanse Burgeroorlog Afrikaans Sezessionskrieg ALS የአሜሪካ ብሔራዊ ጦርነት Amharic Guerra Civil d'os Estaus Unius AN Americanisce Ingefeoht ANG अमरीकी गृहयुद्ध ANP الحرب الأهلية الأمريكية Arabic الحرب الاهلية الامريكيه ARZ Guerra Civil de los Estaos Xuníos AST ABŞ vətəndaş müharibəsi Azerbaijani

Rhyfel Cartref America

Rhyfel Cartref America
Enghraifft o'r canlynolrhyfel cartref Edit this on Wikidata
Dechreuwyd12 Ebrill 1861 Edit this on Wikidata
Daeth i ben9 Ebrill 1865 Edit this on Wikidata
Olynwyd ganSecond American Civil War Edit this on Wikidata
LleoliadDe'r Unol Daleithiau, Gogledd yr Unol Daleithiau Edit this on Wikidata
Yn cynnwyseastern theater of the American Civil War, Western Theater of the American Civil War, Trans-Mississippi theater of the American Civil War, Pacific coast theater of the American Civil War Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Adnoddau Dysgu
Rhestr o adnoddau dysgu ar gyfer y pwnc yma
CBAC
Argyfwng y Weriniaeth Americanaidd
Adolygwyd testun yr erthygl hon gan arbenigwyr pwnc ac mae'n addas i'w ddefnyddio mewn addysg
Map of U.S. showing two kinds of Union states, two phases of secession and territories.
Statws y Taleithiau, 1861.
     Taleithiau a ataliodd cyn 15 Ebrill 1861      Taleithiau a ataliodd wedi 15 Ebrill 1861      Taleithiau ble roedd caethwasiaeth yn gyfreithlon      Taleithiau'r Undeb, ble roedd caethweisiaeth yn anghyfreithlon      Ardaloedd niwtral

Ymladdwyd Rhyfel Cartref America (1861–1865) rhwng Unol Daleithiau America ac un ar ddeg talaith yn y De, oedd yn dymuno gadael yr Unol Daleithiau. Yr un ar ddeg talaith oedd Texas, Arkansas, Louisiana, Mississippi, Tennessee, Alabama, Georgia, Florida, De Carolina, Gogledd Carolina a Virginia. Dechreuodd y rhyfel yn dilyn ethol Abraham Lincoln yn Arlywydd yr Unol Daleithiau ar ddiwedd 1860 ac ar ôl iddo ddechrau yn ei swydd yn swyddogol ym Mawrth 1861. Achosodd y Rhyfel Cartref raniadau yn y wlad rhwng y gogledd a’r de. Prif asgwrn y gynnen oedd caethwasiaeth; roedd pob un o'r taleithiau oedd yn dymuno gadael yr Undeb yn rhai lle'r oedd caethwasiaeth yn elfen bwysig. Er nad oedd Lincoln wedi bygwth dileu caethwasiaeth, ystyrid ef yn elyn i'r gyfundrefn. Ofnai’r deheuwyr y byddai’n dileu caethwasiaeth yn y taleithiau deheuol ac y byddai’r taleithiau newydd fyddai’n cael eu ffurfio yn cael eu gwahardd rhag cadw caethwasiaeth. Gan hynny, penderfynodd yr un ar ddeg talaith hyn adael yr Unol Daleithiau. Roeddent yn galw eu hunain yn Daleithiau Cydffederal ac roedd ganddynt eu byddin eu hunain, sef y Fyddin Gydffederal. Dewiswyd Jefferson Davis ganddynt fel eu Harlywydd.[1]

Roedd yr Ymwahanwyr, sef yr un ar ddeg talaith a oedd eisiau torri’n rhydd oddi wrth Undeb Unol Daleithiau America, yn cefnogi parhad caethwasiaeth. Dadleuent mai hawliau’r taleithiau unigol oedd y grym sofran terfynol oddi mewn i’r Undeb. Yn nhaleithiau’r De roedd y niferoedd mwyaf o gaethweision ynghyd â’r ganran uchaf o deuluoedd gwynion oedd yn berchen ar gaethweision. Perchnogion planhigfeydd fyddai’n aml yn arwain y mudiad Ymwahanu, a byddai’r gwrthwynebiad iddynt yn dod oddi wrth ffermwyr nad oedd yn gaethfeistri ac nad oedd ganddynt lawer o gysylltiad (os o gwbl) â chaethwasiaeth y trefedigaethau.

Roedd mwyafrif helaeth y Gogleddwyr yn gwrthod y gwahanu ac yn ei weld yn ddirmyg bradwrus ar y Cyfansoddiad. Roeddent yn cysylltu ymwahanu ag anarchiaeth ac ofnent y byddai’n arwain at rannu’r Unol Daleithiau. Roedden nhw o blaid cadw’r Undeb.[2]

  1. ↑ "Confederate States of America | History, Facts, & Flag". Encyclopedia Britannica (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-09-04.
  2. ↑ "Uned 6 – Ymwahaniad a dechrau'r Rhyfel Cartref". resources.wjec.co.uk. Cyrchwyd 2020-09-04.

Developed by StudentB