Terfysgaeth

Terfysgaeth

Enghraifft o'r canlynol	eithafiaeth
Math	political crime, ffynhonnell risg, political activism
Y gwrthwyneb	gwrth-terfysgaeth
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Terfysgaeth yw'r defnydd o fraw a thrais i fygwth neu orfodi unigolyn, mudiad neu lywodraeth i newid neu wneud rhywbeth - er enghraifft, at bwrpas gwleidyddol. Mae’r trais yn medru bod ar ffurf llofruddiaeth, hunanladdiad, nwyon gwenwynig, herwgipio neu fygythiad i ddinistrio - er enghraifft, bomio.

Mae’r defnydd o fraw gan derfysgwyr hefyd yn fath o ryfela seicolegol yn erbyn pwy bynnag neu beth bynnag yw eu targed. Yn ôl rhai haneswyr, sifiliaid yw prif darged terfysgwyr, ac oherwydd hynny maent yn dueddol o dargedu ardaloedd trefol.

Gall y derfysgaeth gael ei chyflawni gan unigolyn yn gweithredu ar ei ben ei hun, neu gall fod yn derfysgaeth sydd yn cael ei noddi a’i chefnogi gan lywodraeth. Mae enghreifftiau mewn hanes yn dangos hefyd bod mudiadau, grwpiau protest neu grŵp penodol o bobl yn troi at derfysgaeth oherwydd bod cyfyngiadau ar eu hawliau ac nad oes ganddynt ffordd arall o fynegi eu hanfodlonrwydd.

Mae terfysgaeth yn dacteg sydd wedi cynyddu'n raddol yn ystod yr 20fed ganrif ac mae’r dulliau terfysgol wedi mynd yn fwy soffistigedig ac yn anoddach i’r awdurdodau eu monitro a’u darganfod. Llofrudd yn y dorf a saethodd gyda'i wn at Archddug Franz Ferdinand yn 1914 oedd Gavrilo Princip, tra mai nwyon cemegol fel sarin gan derfysgwyr o bell a ddefnyddiwyd mewn ymosodiadau terfysgol diweddar ar ddiwedd yr 20g.

Mae terfysgaeth ddiweddar yr 20g yn targedu mannau poblog, gwasanaethau neu gyfleusterau sy’n cael eu defnyddio gan lawer o bobl - er enghraifft, trafnidiaeth a chludiant, mannau gwaith neu ddigwyddiadau penodol fel cyngherddau.

Erbyn degawdau olaf yr 20g a dechrau’r 21ain ganrif bu cynnydd sylweddol yn nifer yr enghreifftiau o derfysgaeth, er enghraifft, Trychineb Lockerbie, ymosodiad y Tyrau yn Efrog Newydd yn 2001, ymosodiadau ar swyddfa Charlie Hebdo ym Mharis ym 2015 a’r Ymosodiad ar Arena Manceinion ym mis Mai 2017. Yn yr enghreifftiau hyn roedd effeithiau’r derfysgaeth ar raddfa eang, ac anafwyd a lladdwyd hyd at filoedd o bobl.