Vates

Y Celtiaid
Pair Gundestrup
Brythoniaid Cymru Brythoniaid Silures Ordovices Demetae Deceangli Gangani
Llwythau eraill Rhestr o lwythau
Rhanbarthau hynafol Celtiaid Gâl Galatia Celtiberiaid Cynhanes yr Alban Cynhanes Cymru Pictiaid
Diwylliannau hynafol Hallstatt La Tène
Crefydd hynafol Derwyddiaeth Derwydd Bardi Vates Crefydd y Brythoniaid Crefydd yn y Brydain Rufeinig Crefydd Alo-Rufeinig Amldduwiaeth Rhestr Duwiau
Mytholeg y Brythoniaid Mytholeg Gymreig Mabinogi Hanes Taliesin Culhwch ac Olwen Pedair Cainc y Mabinogi Llên gwerin Cymru Mater Prydain Cylch Arthur
Mytholeg Oidelig Táin Bó Cúailnge Cylch Wlster Cylch y Ffeniaid Immram Echtrae
Ieithoedd Celtiaid Ieithoedd Brythonaidd Cymraeg Brythoneg Hen Gymraeg Cymraeg Canol Cernyweg Llydaweg Gwyddeleg Gaeleg yr Alban Manaweg
Celtiaid modern Cymry Albanwyr Gwyddelod Llydawyr Cernywiaid Manawiaid
Gwledydd Celtaidd Cymru Yr Alban Iwerddon Cernyw Llydaw Ynys Manaw
Prif fudiadau gwleidyddol Annibyniaeth i Gymru Datganoli Cymru Annibyniaeth yr Alban Iwerddon Unedig Llydaw Unedig Datganoli Cernyw Undod Celtaidd
v t e

Erthygl am yr offeiriaid Celtaidd yw hon. Am y band Cymreig gweler Vates (band).

Vates, yn ôl y daearyddwr Groegaidd Strabo, oedd yr enw a roddid gan y Celtiaid hynafol ar aelodau o ddosbarth breintiedig o ddoethion neu offeiriaid a arbenigai mewn astudio Natur ac aberthu. Gyda'r bardii ("beirdd") a'r derwyddon roedd ganddynt statws arbennig yn y gymdeithas Geltaidd. Cyfeirir atynt hefyd yng ngwaith Ammianus Marcellinus.

Daw'r gair vates (sy'n ffurf Roeg ar air Celteg) o'r gair Celteg *wātis (cytras efallai yw'r gair Lladin vates "gweledydd, bardd"). Ei ystyr, mae'n debyg, yw "proffwyd ysbrydoledig". Mae'r gair sy'n gytras â'r gair Hen Norseg óðr "barddoniaeth". Fáith yw'r gair sy'n cyfateb i vates yn y Wyddeleg. Yn y Gymraeg, y gair agosaf yw gwawd (yn yr hen ystyr "cân").

Cyfeiria Gerallt Gymro at yr awenyddion Cymreig a honnai fedru rhagweld y dyfodol, ac mae'n bosibl hefyd fod y daroganwyr Cymraeg (neu frudwyr) yn parhad canoloesol, i ryw raddau, o ddosbarth y vates Celtaidd hynafol.