Nirvana

I americàṅ Nirvana i èṅ stâ 'l grup grunge più famóś a 'l mónd. I s èṅ furmâ a Aberdeen (in dal stat ad Washington) in dal 1987 e i èṅ stâ in sla piàsa in fiṅ a 'l 1994. I mémbar fundadōr dal grup fiṅ da 'l inìsi i èṅ stâ Kurt Cobain (vōś e chitàra) e 'l basìsta Krist Novoselic. Al prim baterìsta Chad Channing invéci 'l è stâ rimpiasâ prima par Butch Vig e pò definitivamènt par Dave Grohl.

I Nirvana i àṅ vindû da piò ad sinquànta migliòṅ ad disc in tut al mónd. In dal Dicémbar dal 2013 i èṅ stâ sarnî p'r èsar mis in dla Rock and Roll Hall of Fame dal 2014^[1].

Dòp avér sarnî 'n nóm pasìfic p'r al grup, in dal 1988 Cobain, Novoselic e Channing i faṅ vgnir fóra 'l prim sìngul Love buzz par la Sub pop ad Seattle, na cover di Shocking Blue (al braṅ al fà anc part dla culòna sunóra dal film Una folle stagione d'amore cun la Drew Barrymore).

Al 15 ad Śugn dal 1989 i Nirvana i pùblican 'l àlbum 'd eśòrdi, intitulâ Bleach. Al nóm 'l è tòlt da na campàggna cóntar 'l AIDS ch'la dgiva a i drugâ ad druàr dla varechìna par steriliśàr al guci dal sirìnghi. In dal disc a s cata About a Girl, un braṅ difarènt da chi àtar ch'i èṅ dimóndi più rabî cuma Blew (na canta in unōr dla muróśa 'd in alóra, la Tracy Marander), School, Floyd the Barber, Negative Creep o Big Cheese.

I bèsi par la registrasiòṅ i èṅ ad Jason Everman, òṅ di lōr amìg, e in tut i èṅ 606,17 dòlar (acsè a gh'è scrit in sal nòti dal disc).

In d'l Avrìl dal 1990 chi tri lè i tàc'n a lauràr c'n al prudutōr Butch Vig in di Smart Studios ad Madison (in dal Stat dal Wiscònsin) par registràr al séguit ad Bleach. Al baterìsta Channing al mòla 'l grup e al vèṅ rimpiasâ par Dave Grohl, ch'al pascàva 'n àtar grup dòp ch'al suo (Scream) al n gh'éra piò.

A n esénd minga 'd acòrd cun la Sub Pop i Nirvana i decìd'n ad pasàr cun la DGC Records in dal 1990, tacànd a lauràr a 'l disc nóṿ Nevermind (A n è minga impurtànt). Par dū méś al grup al fà sù un muć ad pès, soquànti canti i èṅ vèci (cuma In Bloom e Breed), di atri sénsa tèst (On a Plain e Stay Away). P'r al mixàǵ, al grup al tóś Andy Wallace ch'l iva laurâ c'n i Slayer. In séguit, i Nirvana i diràṅ che lì lò al gh'iva pulî tròp al sòṅ.

A 'l inìsi, la DGC Records, na diviśiòṅ dla Geffen, la cardìva ch'al disc 'l aréṿ vindû duśènt-sinquantamìla còpi a 'l incìrca (cum a iva fat Goo di Sonic Youth), ma 'l sìngul Smells Like Teen Spirit al gh'à 'n sucès che ninsòṅ a psiva figuràr-as, anc par mèrit dal vìddeo traśmìs dimóndi da spés p'r al canàł televiśìṿ MTV. Durànt al tour in Europa in di ùltim méś dal 1991, i Nirvana i védan ch'i sò cuncèrt i èṅ da spés pîṅ, ch'al televiśiòṅ i i péscan sèmpar e che Smells Like Teen Spirit 'l è traśmìsa 'd cuntìnuv a la ràddio e in di canài muśicài.

A Nadâł dal 1991, Nevermind al vindìva quatarsènt-mila còpi a la stmana in di sōi Stat Unî. 'L 11 ad Śnar dal 1992, 'l àlbum al và a 'l prim pòst dla Billboard 200, spasànd via Dangerous ad Michael Jackson.

In séguit, i Nirvana i faṅ vgnir fóra di àtar sìngui: Come as you are, Lithium e In Bloom.

In dal Favràr dal 1992 Kurt al spóśa la Courtney Love, la cantànta dgl'Hole, e in Agóst a nas la sò prima fiōla, la Frances Bean Cobain. Soquànt dè dòp, i Nirvana i s śibìs'n in òṅ di cuncèrt lōr più cgnusû, qvél dal Reading Festival in Inghiltèra. Mént'r in gir a s diś che Cobain al n stia minga tant bèṅ, lò 'l fà 'l sò ingrès in sal palc insìma a na scrana a rudèli, sunànd pò al materiàł ad Bleach e ad Nevermind e 'l inèdit The Money Will Roll Right in.

A la fiṅ d'l an, a vèṅ fóra Incesticide, na racòlta ad canti rari (Stain) e b-side ch'la mét sù di sìngui (Sliver), di braṅ d'l EP Hormoaning, dal cover di Vaselines e di Devo e di pès trat da soquànti sesiòṅ par la BBC e dla John Peel Session (Been a son e Aneurysm).

P'r al tèrs àlbum In Utero, i Nirvana i sarnìs'n al prudutór Steve Albini. I lavōr i èṅ fat in présia e in dū stmani 'l disc 'l è prònt a 'l cóst ad vintsìnc-mila dòlar a 'l incìrca.

In dal Setémbar dal 1993 In Utero al finìs drit a 'l prim pòst dla clasìfica Billboard 200. Al disc al gh'à dal canti dimóndi rabìdi cuma Milk it, Scentless Apprentice, Very Ape, Radio Friendly Unit Shifter e di àtri lènti cuma Dumb e All Apologies. Cobain al dèdica la cansòṅ Frances Farmer Will Have Her Revenge on Seattle a l'atōra dla Paramount Pictures Frances Farmer, na dóna ch'i dgìvan ch'l'éra na cumunìsta e misa in parśòṅ ad cuntìnuv par di mutìṿ da gnint. Prima 'd murìr 'd càncar, in dla sò vita, la 'n à patî at tut i culōr (elettroshock, lubutumìa a 'l sarvèl, manicòmi). A gh'è 'n film Frances cun la Jessica Lange ch'a dascór dla sò vita.

In dal CD single dal prim sìngul Heart-Shaped Box, Dave Grohl al canta par la prima vòlta 'n braṅ, Marigold.

In dal Nuvémbar dal 1993 i Nirvana i tîn'n un cuncèrt acùstic p'r al canàł televiśìṿ MTV, insém a 'l chitarìsta Pat Smear, sénsa sunàr però i braṅ più famóś, a part All Apologies e Come As You Are. La lista dal canti la gh'à dènt'r anc dal cover, cuma soquànti di Meat Puppets (ch'i s unìs sèg durànt l'eśibisiòṅ) e na The Man Who Sold the World ad David Bowie fata dimóndi bèṅ.

In dal primi stmani dal 1994 i Nirvana i vèn'n in Europa p'r un tour nóṿ. Al 21 ad Favràr i rìvan da 'l nòstri bandi a Mòdna e pò i sa spòstan a Róma (22 e 23 ad Favràr) e a Milàn (24 e 25 ad Favràr).

Mént'r i èṅ a Róma, i Nirvana i cumparìsan par l'ultma vòlta in televiśiòṅ (23/02) a la traśmisiòṅ Tunnel ad Rai 3, cundóta par la Serena Dandini. Un Kurt Cobain dimóndi patî e śbiàv'd al canta Serve the servants e Dumb. Dòp pôc tèmp a 'l cantànt a gh vèṅ catàda na brunchìte e 'l grup 'l è custrét a suspénd'r al tour a partìr da 'l inìsi ad Mars.

A Róma, la matìna dal 4 ad Mars, la Courtney Love la cata sò marè mis dimóndi mâł in dla cambra dal sò albêrg. Al cantànt di Nirvana al và subìt a 'l uśdàł e i dutōr i dìśan ch'al malèsar 'l éra nâ da na misćiàda ad Rohypnol, na madśìna ch'la gh éra stada urdnàda, cun di alcòlig. Tuti chi atri dati dal tour i vènan scanślàdi definitivamènt, anc qvéli in dal Regn Unî.

Turnâ in di Stat Unî, in dal stmani ch'i vènan, Cobain al tac' incóra a druàr dl'eruìna e al decìd acsè ad curàr-'s in un sènt'r ad riabilitasiòṅ specialiśâ. Dòp pôc dè però, Kurt al scapa via da 'd lè saltànd un mur pò al tóś 'n aparéć e al tórna a Seattle.

Al 9 'd Avrìl dal 1994, al còrp ad Cobain al vèṅ catâ sénsa vita in dla sò cà: al cantànt al s è maśâ c'n un cólp ad sćiòp a la testa. L'è la fiṅ di Nirvana.

Qvést chè 'l è 'l sò ùltim mesàǵ ch'l à lasâ prima ad cupàr-as: “A-j-ò pardû la vója 'd vìvar. 'L è méj andàr via cun na vamparàda che murìr piàn piàn. Dal vòlti a m par ad marcàr al cartlèṅ quànd a sòṅ drē a muntàr in sal palc. 'L è di an ch'a-j-ò pardû al gust dla vita e a n pòs piò cuntinuàr a tōr in gir la gint. Al quèl più diśunèst 'l è 'l ingàn. A gh'ò biśógn ad dastacàr-um da la véra par catàr incóra 'l entuśiàśum ch'a gh'iva da putèṅ. I èṅ di an ch'a n sènt gnint. A-j-ò pardû tut 'l entuśiàśum. Anc la mùśica la n è più véra”.

In di méś sucèsiṿ al baterìsta di Nirvana, Dave Grohl, al dà vita in dal 1995 a 'n sò prugèt, i Foo Fighters, purtàd-as sèg Pat Smear. Grohl al dvènta 'l cantànt dal grup e 'l taca a sunàr la chitàra. I àlbum muciâ sù da 'l 1995 a 'l 2007 i èṅ siē. In dal 2009 'l è vgnû fóra 'n Greatest Hits. Anc Novoselic 'l à cuntinuâ a lauràr in dal camp dla mùśica c'n un grup ciamâ Sweet 75. In di tèmp recènt, 'l à fundâ 'n cumitâ pulìtic par difénd'r i dirìt di sunadōr: JAMPAC.

Dòp la mòrt ad Kurt Cobain, i èṅ stâ publicâ soquànt àlbum live di Nirvana e anc dal racòlti. Al prim prugèt ch'l à vdû la luś 'l è stâ MTV Unplugged in New York mént'r in dal 1996 'l è vgnû fóra al disc da 'l viṿ From the Muddy Banks of the Wishkah, versiòṅ su CD dla VHS Live! Tonight! Sold Out!.

Al 29 'd Utóbar dal 2002 'l è 'l tùran dla prima racòlta, ciamada Nirvana cun 'l inèdit You Know You're Right méntar dū an dòp a vèṅ publicâ 'n box set ad tri CD e 'n DVD With The Lights Out pîṅ ad braṅ râr e ad demo. In dal 2005 la Geffen la fà vgnir fóra n'àtra racòlta Sliver: the Best of the Box, rasćiànd al fónd dal barìl. Dimóndi più interesànt 'l è 'l CD ch'a s cata in di negòsi a partìr da 'l Nuvémbar dal 2009: Live at Reading cun l'eśibisiòṅ a 'l Reading Festival dal 1992.

• Un śōvan Kurt Cobain 'l è stâ farmâ par la pulisìa al 25 ad Maǵ dal 1986 p'r avér spurcâ cun dal spray i mur dla banca Seafirst Bank (adès Bank of America) dal sò paiśèṅ Aberdeen. 'L iva scrit: “Ain't got no how watchamacallit” ch'a vōl dir “A n gh'ò minga cal... cumalciamàv” e di àtri ròbi cuma “Dio 'l è fnòć”. Al s è fat trénta dè ad parśòṅ e 'l à pagâ sènt-utànta dòlar ad sansiòṅ.
• Al Pennyroyal Tea ch'a dà 'l nóm a 'n sìngul dal disc In Utero l'è na tiśàna famóśa in di Stat Unî ch'i dìśan la faga aburtìr spuntaneamènt cal dóni.
• Prima 'd ciamàr-'s acsè, In Utero 'l iva tòlt i nóm ad I Hate Myself And Want To Die e pò qvél ad Verse Chorus Verse.
• Stay Away, misa in d'l àlbum Nevermind, la s ciamàva a 'l inìsi Pay To Play.
• Anc al braṅ Breed, al quàrt ad cal CD lè, al gh'iva 'n àtar nóm, Imodium, al nóm dna madśìna cónt'r al caghét che Tad Doyle di Tad 'l iva tòlt durànt la tournée europea.
• La canta Verse chorus verse la s ciamàva a 'l inisi Sappy.
• Kurt Cobain al pasàva 'l tèmp tgnénd dacàt di putòć ad śmalta, anc fat da lò. Òṅ ad qvist chè al s cata in dla cupertìna dal disc Incesticide e anc qvéi 'd In utero (i còrp di putèṅ aburtî) i èṅ suo.
• In dal śōg vìddeo Guitar Hero 5 a gh'è al cansòṅ Smells Like Teen Spirit e Lithium (qvésta chè da 'l viṿ).
• Quànd incóra i n éran minga famóś, i Nirvana i aṅ incìś na cover di Kiss Do You Love Me? par la racòlta tribùt Hard to Believe. La cansòṅ l'è dimóndi stunàda.
• Kurt Cobain al patìva da spés di dulōr a 'l stómag.

• 1989 - Bleach
• 1991 - Nevermind
• 1993 - In Utero

• 1994 - MTV Unplugged in New York
• 1996 - From the Muddy Banks of the Wishkah
• 2009 - Live at Reading

• 1992 - Hormoaning

• 1992 - Incesticide
• 2002 - Nirvana
• 2004 - With the Lights Out
• 2005 - Sliver: The Best of the Box
• 2010 - Nirvana Icon

• 1988 - Love buzz
• 1989 - Blew
• 1990 - Sliver
• 1991 - Molly's lips
• 1991 - Here She Comes Now/Venus in Furs insém a The Melvins
• 1991 - Smells like teen spirit
• 1992 - Come as you are
• 1992 - Lithium
• 1992 - In bloom
• 1993 - Puss/Oh, the guilt insém a The Jesus Lizard
• 1993 - Heart-shaped box
• 1993 - All apologies/Rape me
• 1994 - Pennyroyal tea
• 1994 - About a girl unplugged
• 1994 - The man who sold the world unplugged, David Bowie cover
• 1994 - Where did you sleep last night unplugged
• 1994 - Lake of fire unplugged, Meat Puppets cover
• 1996 - Aneurysm live
• 1996 - Drain you live
• 2002 - You know you're right

• In bloom
• Smells like teen spirit
• Come as you are
• Lithium
• In bloom Secónda versiòṅ
• Sliver
• Heart-shaped box
• You know you're right
• Rape me
• Sappy Video tribùt par Kurt fat da Krist e Dave

• (EN) Sit ufisiàł dl'etichèta Interscope
• (EN) Sit ch'a mèt insém al nutìsi ad tuti gl'eśibisiòṅ dal grup, divìśi p'r an
• (IT) Sit itagliàṅ ch'al dascór di Nirvana