Aluminio

Ĉi tiu artikolo temas pri kemia elemento. Por brazila urbo rigardu la paĝon Alumínio (São Paulo).

B ↑ Al ↓ Ga Mg ← aluminio → Si • [Ne] 3s2 3p1 27 Al 13 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ↓Perioda tabelo de elementoj↓
kemia elemento • metalo • lithophile
posttransira metalo • konstrumaterialo • kuracilo • brulema pulvoro • simpla substanco
Ĝeneralaj informoj
Nomo (latine), simbolo, numero	aluminio (aluminium), Al, 13
CAS-numero	7429-90-5
Loko en perioda tabelo	13-a-a grupo, 3-a periodo, bloko p
Karakteriza grupo	(nespecifita)
abundeco en terkrusto	7,75 %
Nombro de naturaj izotopoj	2
Aspekto	arĝent-kolora metalo
Atomaj ecoj
Relativa atompezo	26,981538 amu
Atomradiuso	125 (118) pm
Kovalenta radiuso	121 pm
Radiuso de van der Waals	184 pm
Elektrona konfiguracio	[Ne] 3s2 3p1
Fizikaj ecoj
Materia stato	solidaĵo
Kristala strukturo	kuba
Denseco	2,7 g/cm3
Malmoleco	2,75 (Mohs-skalo)
Magneta konduto	paramagnetisma
Degelpunkto	660,32 °C (993,47 K)
Bolpunkto	2470 °C (2743 K)
Molvolumeno	10,00 · 10−6 m3/mol
Boliga varmo	284 kJ/mol
Rapido de sono	5100 m/s
Specifa varmokapacito	897 J/(kg · K)
Elektra konduktivo	37,7 · 106
Termika konduktivo	235 W/(m · K)
Diversaj
Redoksa potencialo	−1,676 V (Al3+ + 3 e− → Al) V
Elektronegativeco	1.61 (Pauling-skalo)
Izotopoj
Izotopo Naturapero t1/2 radioaktiveco de disfalo Energio de disfalo MeV Produkto de radioaktiva disfalo 25Al 7,183 s ε 4,277 25Mg 26Al malmultege 7,17 · 105 j ε 4,004 26Mg 27Al 100 % estas stabila kun 14 neŭtronoj 28Al 2,2414 min β− 4,642 28Si 29Al 6,56 min β− 3,680 29Si
Se ne estas indikite alie, estas uzitaj unuoj de SI kaj SVP.

Aluminio estas kemia elemento de la perioda tabelo kun la simbolo Al kaj atomnumero 13.

Ĝia CAS-numero 7429-90-5. Ĝi apartenas al la grupo de posttransiraj metaloj kaj estas elemento de grupo 13.

Aluminio estas la plej abunda metalo en la Tero, sed nur en la krusto, dum ĝi estas malpli ofta en la suba tavolo. Laŭ maso, aluminio estas ĝis ĉirkaŭ 8% el la terkrusto; ĝi estas la tria plej abunda elemento post oksigeno kaj silicio.

En la fruaj civilizacioj, la homo konis alunon kaj aluminon aŭ aluminian oksidon (Al₂O₃), sed Ørsted povis izoli la metalon nur en 1807. Aluminia oksido venas de erco nomata baŭksito. Aluminia metalo estas kemie tiom reagema ke indiĝanaj specimenoj estas raraj kaj limigitaj al tre limigitaj medioj. Anstataŭe, ĝi troviĝas kombinita en ĉirkaŭ 270 diferencaj mineraloj.^[1]

Aluminio estas blueta-blanka metalo, tre fleksiĝema (formebla) kaj duktila (etendebla). Ĝi estas tre leĝera metalo, kaj bone konduktas elektron kaj varmon. Pura aluminio estas tre mola; tial alojoj de aluminio kaj silicio kaj fero fortigas aluminion, kaj en tiu formo oni povas uzi ĝin en la konstruado de aviadiloj,^[2] ŝipoj, aliaj veturiloj, duktoj kaj nuboskrapuloj. Aluminio estas uzata ankaŭ en dratoj, gasduktoj, pordoj kaj fenestroj (kadroj),^[3] konduktiloj, aluminia folio, farboj, kaj tuboj da dentopasto. Ĝi ne rustiĝas. Aluminio estas uzata ankaŭ kiel elektra konduktilo. Aluminia drato de certa konduktiveco devas esti pli dika ol same konduktiva kupra drato, sed kompense estas malpli peza, ĉar la denso de aluminio estas eĉ ne triono de tiu el kupro.

Spite sian abundon en la medio, neniu konata formo de vivulo uzas aluminiajn salojn metabole, sed aluminio estas bone tolerata fare de plantoj kaj animaloj. Pro abundo de tiuj saloj, la potencialo por biologia rolo por ili estas de kontinua intereso, kaj studoj tiurilate pluas.

1. ↑ Shakhashiri, B.Z. (17a de marto 2008). "Chemical of the Week: Aluminum" (PDF). SciFun.org. Universitato de Viskonsino. Arkivita el la originala (PDF) la 9an de majo 2012. Alirita la 13an de julio 2019.
2. ↑ Singh, Bikram Jit (2014). RSM: A Key to Optimize Machining: Multi-Response Optimization of CNC Turning with Al-7020 Alloy. Anchor Academic Publishing (aap_verlag). ISBN 978-3-95489-209-9. Alirita la 13an de julio 2019.
3. ↑ Hihara, Lloyd H.; Adler, Ralph P.I.; Latanision, Ronald M. (2013). Environmental Degradation of Advanced and Traditional Engineering Materials. CRC Press. ISBN 978-1-4398-1927-2. Alirita la 13an de julio 2019.