Back Азиа Abkhazian Asia ACE Азие ADY Asië Afrikaans Asien ALS እስያ Amharic Asia AN Asia ANG Esia ANN एशिया ANP

Azio

Azio
Mapo de Azio.
Areo 44.579.000 km²
Loĝantoj 4,164,252,000 (1a)[1]
Landoj 37
Dependaj teritorioj 6
Ĉefaj lingvoj ĉina
hinda
bengala
japana
panĝaba
Horzonoj UTC+2 al UTC+12
Plej grandaj urboj Tokio
Seulo
Mumbajo
Nov-Delhio
Osako
v • d • r
Portala ikonoPortalo pri Geografio
Satelita komponita bildo de Azio.

Azio, kun 44.579.000 km2, estas la plej granda kontinento de la mondo. Ĝi havis 4.164 milionojn da loĝantoj en la jaro 2011 kaj tiele ĝi estas la plej loĝata kontinento de la mondo. Oni parolas 1780 malsamajn lingvojn en Azio.

Ĝi situas ĉefe en la orienta kaj norda hemisferoj kaj kunhavas la kontinentajn teramasojn de Eŭrazio kun la kontinento Eŭropo. Azio kovras areon de 44.579.000 kvadrataj kilometroj, nome ĉirkaŭ 30% el la totala terareo de la Tero kaj 8,7% el la totala surfaca areo de la Tero. La kontinento, kiu estis dumlonge hejmo de majoritato de la homa loĝantaro[2], estis loko de multaj el la unuaj civilizoj. Azio elstaras ne nur pro sia ĝenerala grando kaj loĝantaro, sed ankaŭ pro densaj kaj grandaj setlejoj same kiel pro amplekse grande loĝataj regionoj ene de kontinento de 4,4 mil milionoj da personoj .

Ĝenerale, Azio limas oriente de la Pacifika Oceano, sude de la Hinda Oceano kaj norde de la Arkta Oceano. La okcidenta limo kun Eŭropo estas historia kaj kultura koncepto, ĉar ne estas klara fizika kaj geografia separoj inter ambaŭ "kontinentoj". La plej ofte komune akceptitaj limoj lokigas Azion oriente de la Sueza Kanalo, la Urala Rivero, kaj la Uralaj Montoj, kaj sude de la Kaŭkazaj Montoj kaj la Kaspia Maro kaj la Nigra Maro.[3]

Ĉinio kaj Hindio alternis kiel la plej grandaj ekonomioj en la mondo el 1 al 1800 p.K. Ĉinio estis ĉefa ekonomia povo kaj allogis multajn orienten,[4][5][6][7] kaj por multaj la legenda riĉo kaj prospero de la antikva kulturo de Hindio personigis Azion,[8] allogante komercon, esploradon kaj koloniismon el Eŭropo. La hazarda malkovro de Ameriko fare de Kolumbo serĉante Hindion pruvas tiun profundan fascinon. La Silka Vojo iĝis la ĉefa komercvojo Orient-Okcidenta en Azio dum la Markolo de Malako elstaras kiel ĉefa marvojo. Azio montris ekonomian dinamismon (ĉefe ĉe Orienta Azio) same kiel fortikan loĝantokreskon dum la 20a jarcento, sed la ĝenerala loĝokresko ekde tiam falis.[9] Azio estis naskoloko de plej el la ĉefaj grandaj religioj, kiaj judismo, kristanismo, islamo, hinduismo, budhismo, konfuceismo, taoismo, ĝajnismo, sikismo, zaratuŝtrismo kaj bahaismo, same kiel de multaj aliaj religioj.

Pro ties grando kaj diverseco, la koncepto de Azio — nomo kiu datas reen el la klasika antikveco — povas fakte rilati pli al homa geografio ol al fizika geografio.[10] Azio estas ege varia laŭlonge kaj ene de siaj regionoj rilate al la etnaj grupoj, kulturoj, medio, ekonomio, historiaj ligoj kaj regosistemoj. Ĝi havas ankaŭ mikson de multaj diferencaj klimatoj gamaj el ekvatora sudo tra varmega dezerto en Mezoriento, moderklimataj areoj en Oriento kaj la ekstrema kontinenta centro al ampleksegaj ĉearktaj kaj polusaj areoj en Siberio.

  1. ↑ "Continents of the World". The List. Worldatlas.com. Arĥivita el la originalo en la 22a de julio 2011. [1] Alirita la 25an de Julio 2011.
  2. ↑ "Asia's First Civilizations - India And China" [2] Arkivigite je 2016-08-29 per la retarkivo Wayback Machine Alirita la 14an de Septembro 2016.
  3. ↑ National Geographic Atlas of the World (7a eld.). Washington, DC: National Geographic. 1999. ISBN 978-0-7922-7528-2. "Europe" (pp. 68–9); "Asia" (pp. 90–1): "A commonly accepted division between Asia and Europe is formed by the Ural Mountains, Ural River, Caspian Sea, Caucasus Mountains, and the Black Sea with its outlets, the Bosporus and Dardanelles."
  4. ↑ "Professor M.D. Nalapat. Ensuring China's "Peaceful Rise". [3] Arkivigite je 2010-01-10 per la retarkivo Wayback Machine Alirita la 22an de Januaro, 2016.".
  5. ↑ "Dahlman, Carl J; Aubert, Jean-Eric. China and the Knowledge Economy: Seizing the 21st Century. WBI Development Studies. World Bank Publications. [4] Alirita la 22an de Januaro, 2016.".
  6. ↑ "The Real Great Leap Forward. The Economist. Sept 30, 2004". The Economist. [5] Alirita la 22an de Januaro, 2016.
  7. ↑ "Chris Patten. Financial Times. Comment & Analysis: Why Europe is getting China so wrong. [6] Alirita la 22an de Januaro, 2016.". Arkivita el la originalo la 5an de Marto 2008.
  8. ↑ [7] Alirita la 22an de Januaro, 2016.
  9. ↑ "Like herrings in a barrel". The Economist. The Economist online, The Economist Group (Millennium issue: Population). 23a de Decembro 1999. [8] Alirita la 14an de Septembro 2016.
  10. ↑ "Asia". AccessScience. McGraw-Hill. Arkivita el a originalo en 27a de Novembro 2011. [9] Alirita la 26an de Julio 2011.

Developed by StudentB