Benzeno

Benzeno
Plata kemia strukturo de la Benzeno
Tridimensia strukturo de la Benzeno
Alternativa(j) nomo(j)
Benzolo
Kemia formulo	C6H6
CAS-numero-kodo	71-43-2
ChemSpider kodo	236
PubChem-kodo	241
Merck Index	14,492
Fizikaj proprecoj
Aspekto	senkolora likvaĵo
Molmaso	78.11 g·mol−1
Denseco	0.88 g cm−3
Fandpunkto	5.53 °C
Bolpunkto	80.1 °C
Refrakta indico	${\displaystyle n_{761}^{20}}$ 1,5011
Ekflama temperaturo	11 °C
Memsparka temperaturo	497.78 °C
Acideco (pKa)	9.24
Solvebleco	Akvo: 1.53 g/L (0 °C) 1.81 g/L (9 °C) 1.79 g/L (15 °C) 1.84 g/L (30 °C) 2.26 g/L (61 °C) 3.94 g/L (100 °C) 21.7 g/L (200 °C, 6.5 MPa) 17.8 g/L (200 °C, 40 MPa)
Mortiga dozo (LD50)	930 mg/kg (buŝe)
Sekurecaj Indikoj
Risko	R11 R16 R36/38 R23/24/25 R65
Sekureco	S45 S53
Pridanĝeraj indikoj
Danĝero Xn Noca por la sano
GHS etikedigo de kemiaĵoj
GHS Signalvorto	Danĝera
GHS Damaĝo-piktogramo
GHS Deklaroj pri damaĝoj	H225, H304, H315 H319, H340, H350, H372
GHS Deklaroj pri antaŭgardoj	P201, P210, P301+310 P305+351+338, P308+313, P331
Escepte kiam indikitaj, datumoj estas prezentataj laŭ iliaj normaj kondiĉoj pri temperaturo kaj premo (25 °C kaj 100 kPa)

Benzeno^[1][2] estas organika kemia kombinaĵo (C₆H₆), kiu estas senkolora, fluema, forte refrakta, akra-gusta likvo kun karakteriza odoro. Ĝi brulas fulgante, lumante; tre brulema. Inhalado de ĝia vaporo kaŭzas akutan aŭ kronikan veneniĝon; en granda koncentriteco povas kaŭzi morton pro la malfunkciigo de la spira centro; ankaŭ ĝi kaŭzas leŭkemion. Ankaŭ la trinkado de la benzolo havas samajn simptomojn. Ĝi kaŭzas sur la haŭto blazetajn erupciojn.

Ĝi estas tipa kombinaĵo de la aromataj kombinaĵoj; la molekulo konsistas el unu benzena ringo. Tiun ringon oni skizas ofte kiel norman sesangulon. Kvankam ĝi estas nesaturita kombinaĵo, ĝi ne havas duoblajn ligojn. La 6 karbonatomoj interligiĝas al ringa strukturo per aromataj ligoj.

Ĝi troviĝas en la naturo nur en eteta kvanto en preskaŭ ĉiu nafto. Oni produktis ĝin komence el la koaksofornega gaso, sed ekde la 1950-aj jaroj jam ellaboris aliajn metodojn de transformado. Dum la transformigo oni transformas la benzinojn de nekonvenaj kvalitoj al bona kvalito per termika aŭ katalizila metodo. Ĉe tiu procedo la naftoderivaĵoj riĉiĝas je benzeno (kaj ksilolo, tolueno, kiun oni eltiras. Per desalkiligo oni gajnas benzenon el la tolueno, ksilolo, kiuj pli grandkvante produktiĝas en la naftoderivaĵoj kiel benzeno.

Ankaŭ benzolo nomiĝas la kruda komercprodukto, konsistanta je ĉirkaŭ 90 % benzeno: la ceteraj 10 % estas homologoj, ia. tolueno.

Ĝiaj derivaĵoj estas gravaj materialoj en la kemia, medikamenta, farba, plasta, plantprotektanta kaj aliaj industrioj.

Ĝi estas bona solvilo, kaj baza substanco por energioproduktado (hejtado, propulso).

1. ↑ benzeno en vortaro.net
2. ↑ Zdeněk Pluhař (2011). SISTEMA ĤEMIA NOMENKLATURO EN ESPERANTO, p. 31. Arkivita el la originalo je 2015-07-06. Alirita 2015-07-06 .