Back Kanker Afrikaans Krebs (Medizin) ALS ካንሰር Amharic Cáncer AN कर्कट रोग ANP سرطان Arabic ܬܠܗܝܐ ARC سرطان ARZ কৰ্কট ৰোগ Assamese Cáncanu AST

Kancero

Por samtitola artikolo vidu la paĝon Kancero (apartigilo).
Kancero
malsano
Portala ikonoPortalo pri Medicino
v • d • r
Distribuado de mortoj pro kancero atribuitaj al tabako en 2016.[1]

Kancero estas klaso de malsanoj karakterizataj per foje malbonprognoza, solida tumoro, kiu emas ĉiam pli disvastiĝi, ankaŭ al aliaj organoj, kaj renaskiĝi post fortranĉo.

Kancero estas grupo de malsanoj en kiuj okazas nenormala ĉelkresko kiu povas invadi kaj disvastigi al aliaj korpopartoj.[2][3] Tiuj kontrastas kun nenocaj tumoroj, kiuj ne disvastiĝas.[3] Eblaj signoj kaj simptomoj de kancero estas ŝvela, nenormala sangado, longigita tusado, neklarigita pezoperdo, kaj ŝanĝoj en fekomovoj.[4] Kvankam tiuj simptomoj povas indiki kanceron, ili povas ankaŭ havi aliajn kaŭzojn.[4] Ĉirkaŭ 100 tipoj de kanceroj povas suferigi homojn.[3]

Tabakfumado estas la kaŭzo de ĉirkaŭ 22% de la kancermortoj.[2] Alia 10% estas rilata al trodikiĝo, malbonkvalita dieto, manko de fizika aktiveco aŭ troa drinkado de alkoholaĵoj.[2][5][6] Aliaj faktoroj povas esti kelkaj infektoj, ekspono al joniga radiado kaj al mediaj poluantoj.[7] En la evolulandoj, 15% de kanceroj rilatas al infektoj kiel Helicobacter pylori, hepatito B, hepatito C, HPV, Epstein–Barr viruso kaj homimunmanka viruso (HIV).[2] Tiuj faktoroj funkcias, almenaŭ parte, ŝanĝante la genojn de ĉelo.[8] Tipe, multaj genŝanĝoj estas okazintaj antaŭ la kancero disvolviĝas.[8] Proksimume 5–10% de kanceroj estas okazigitaj pro hereditaj gendefektoj el gepatroj.[9] Kancero povas esti detektita per kelkaj signoj kaj simptomoj kaj per medicinaj analizoj.[2] Tio estas poste tipe plu esplorita per medicina bildigo kaj konfirmita per biopsio.[10]

Multaj kanceroj povas esti preventitaj per nefumado, pluteni sanigan pezon, nedrinkado de tro multa alkoholaĵo, manĝado de vegetaĵoj, fruktoj kaj integraj cerealoj, vakcinado kontraŭ kelkaj infektaj malsanoj, nemanĝado de tro multa procezita kaj ruĝa viando kaj evitado de tro multa ekspono al sunradioj.[11][12] Frua detekto pere de kancerbildigo estas utila kontraŭ uterkola kaj kojlorektuma kanceroj.[13] La profitoj de bildigo en pulma kancero estas polemikigaj.[13][14] Kancero estas ofte traktita per kelkaj kombinoj de raditerapio, kirurgio, kemiterapio kaj celterapio.[2][15] Doloro kaj simptomkontrolo estas foje grava parto de la traktado (kuracado).[2] Paliativa zorgado estas partikulare grava en personoj kun tro antaŭeniĝinta malsano.[2] La ŝanco survivi dependas el la tipo de kancero kaj el etendo de la malsano en la komenco de la traktado.[8] En infanoj sub 15 en la diagnozo, la kvin-jara survivindico en la disvolviĝintaj landoj estas averaĝe 80%.[16] Por kancero en Usono, la averaĝa kvin-jara survivindico estas 66%.[17]

En 2015, ĉirkaŭ 90.5 milionoj da personoj havos kanceron.[18] Ĉirkaŭ 14.1 milionoj da novaj kazoj okazas jare (sen enkalkuli haŭtokancerojn escepte melanomoj).[8] Ĝi okazigis ĉirkaŭ 8.8 milionojn de mortoj (15.7% de mortokaŭzoj).[19] La plej oftaj tipoj de kancero en viroj estas pulma kancero, prostata kancero, kojlorektuma kancero kaj stomaka kancero.[20] En virinoj, la plej oftaj tipoj de kancero estas mama kancero, kojlorektuma kancero, pulma kancero kaj uterkola kancero.[8] Se haŭtokanceroj escepte melanomoj estus inkluditaj en la totalo de novaj kancerkazoj de ĉiu jaro, ĝi estus ĉirkaŭ 40% de kazoj.[21][22] En infanoj, akuta limfoblasta leŭkemio kaj cerbo-tumoroj estas la plej oftaj, escepte en Afriko kie ne-Hodgkin limfomo okazas plej ofte.[16] En 2012, ĉirkaŭ 165 000 infanoj sub 15 jaroj estis diagnozigitaj je kancero.[20] La risko de kancero ege pliiĝas pro la aĝo, kaj multaj kanceroj okazas plej ofte en disvolviĝintaj landoj.[8] La indicoj pliiĝas depende de ĝis kioma aĝo la personoj vivas kaj de kiom la vivostilo ŝanĝas en la disvolviĝinta mondo.[23] La financa kosto de kancero estis ĉirkaŭkalkulitaj je 1.16 mil bilionoj da dolaroj jare en 2010.[24]

  1. ↑ Share of cancer deaths attributed to tobacco. Alirita 5a de marto 2020.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Cancer (12a de septembro 2018). Alirita 19a de decembro 2018.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Defining Cancer (17a de septembro 2007). Alirita 28a de marto 2018.
  4. ↑ 4,0 4,1 Cancer – Signs and symptoms. Arkivita el la originalo je 8a de junio 2014. Alirita 10a de junio 2014.
  5. ↑ Obesity and Cancer Risk (3a de januaro 2012). Arkivita el la originalo je 4a de julio 2015. Alirita 4a de julio 2015.
  6. ↑ (Majo 2016) “Long-Term Alcohol Consumption and Breast, Upper Aero-Digestive Tract and Colorectal Cancer Risk: A Systematic Review and Meta-Analysis”, Alcohol and Alcoholism 51 (3), p. 315–30. doi:10.1093/alcalc/agv110. 
  7. ↑ (septembro 2008) “Cancer is a preventable disease that requires major lifestyle changes”, Pharmaceutical Research 25 (9), p. 2097–116. doi:10.1007/s11095-008-9661-9. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 (2014) World Cancer Report 2014. World Health Organization, p. Chaer 1.1. ISBN 978-92-832-0429-9.
  9. ↑ Heredity and Cancer. American Cancer Society. Arkivita el la originalo je 2a de aŭgusto 2013. Alirita 22-a de julio 2013. Arkivigite je 2013-08-02 per la retarkivo Wayback Machine
  10. ↑ How is cancer diagnosed? (29a de januaro 2013). Arkivita el la originalo je 14a de julio 2014. Alirita 10a de junio 2014. Arkivigite je 2014-07-14 per la retarkivo Wayback Machine
  11. ↑ (2012) “American Cancer Society Guidelines on nutrition and physical activity for cancer prevention: reducing the risk of cancer with healthy food choices and physical activity”, CA Cancer J Clin 62 (1), p. 30–67. doi:10.3322/caac.20140. 
  12. ↑ (Decembro 2011) “16. The fraction of cancer attributable to lifestyle and environmental factors in the UK in 2010”, British Journal of Cancer 105 Suppl 2, p. S77–81. doi:10.1038/bjc.2011.489. 
  13. ↑ 13,0 13,1 (2014) World Cancer Report 2014. World Health Organization, p. Chaer 4.7. ISBN 978-92-832-0429-9.
  14. ↑ (Junio 2013) “Screening for breast cancer with mammography”, The Cochrane Database of Systematic Reviews 6 (6), p. CD001877. doi:10.1002/14651858.CD001877.pub5. 
  15. ↑ National Cancer Institute (26a de februaro 2018) Targeted Cancer Therapies. Alirita 28a de marto 2018.
  16. ↑ 16,0 16,1 (2014) World Cancer Report 2014. World Health Organization, p. Chaer 1.3. ISBN 978-92-832-0429-9.
  17. ↑ SEER Stat Fact Sheets: All Cancer Sites. Arkivita el la originalo je 26a de septembro 2010. Alirita 18a de junio 2014.
  18. ↑ (8-a de oktobro 2016) “Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015”, Lancet 388 (10053), p. 1545–1602. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. 
  19. ↑ (8a de oktobro 2016) “Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015”, Lancet 388 (10053), p. 1459–1544. doi:10.1016/s0140-6736(16)31012-1. 
  20. ↑ 20,0 20,1 (2014) World Cancer Report 2014. World Health Organization, p. Chaer 1.1. ISBN 978-92-832-0429-9.
  21. ↑ (Februaro 2013) “Nonmelanoma skin cancer”, Facial Plastic Surgery Clinics of North America 21 (1), p. 43–53. doi:10.1016/j.fsc.2012.10.003. 
  22. ↑ (Novembro 2012) “Epidemiology and economic burden of nonmelanoma skin cancer”, Facial Plastic Surgery Clinics of North America 20 (4), p. 419–22. doi:10.1016/j.fsc.2012.07.004. 
  23. ↑ (Februaro 2011) “Global cancer statistics”, Ca 61 (2), p. 69–90. doi:10.3322/caac.20107. 
  24. ↑ (2014) World Cancer Report 2014. World Health Organization, p. Chaer 6.7. ISBN 978-92-832-0429-9.

Developed by StudentB