Muono

Muono estas nestabila elementa partiklo kun negativa ŝargo kaj spino 1/2. En norma modelo de partikla fiziko ĝi, kune kun elektrono, taŭono kaj neŭtrinoj, apartenas al leptona familio de fermionoj. Samkiel ĉiu alia elementa partiklo, muono havas kontraŭpartiklon kun sama maso kaj spino, sed kun ŝargo de alia signo. Iam en malnova literaturo muonoj nomiĝas μ−mezonoj. Tiu nomo ekzistas pro historiaj kialoj, sed vere muonoj ne estas mezonoj. Muono masas 207-oble pli ol elektrono, sed vere ĝi agas kiel treege peza elektrono. Muonoj markiĝas kiel μ⁻, kontraŭmuonoj kiel μ⁺.

Muonoj registriĝas en kosmaj radioj, kie ili aperas pro disfalo de ŝargitaj pionoj. Pionoj aperas en supraj tavoloj de Tera atmosfero je unua kontakto de radioj kun ĝi. Ili disfalas al muonoj post kelkaj nanosekundoj. Muonoj ankaŭ havas kurtan vivdaŭron - ĉ. 2.2 mikrosekundoj - sed pro efekto de tempa malrapidiĝo de speciala teorio de relativeco ili travivas kaj observeblas eĉ ĉe Tera surfaco.

Kiel al ĉiuj ŝargitaj leptonoj, al muono respondas neŭtrina partiklo - la muona neŭtrino. Ili markiĝas kiel ν_μ.

En plimulto de okazoj, muonoj disfalas al elektrono, elektrona kontraŭneŭtrino kaj muona neŭtrino. En pli raraj okazoj ankaŭ aperas aldona fotono aŭ elektrono kaj pozitrono.