Respubliko

Respubliko estas politika organizo de la publikaj aferoj, forte ligita al demokratio (sed ne nepre), kiu havis en la historio diversajn formojn. La difino de respubliko do malsamas depende ĉu temas pri antikva tempo ĉu de nuntempo. La vorto respubliko venas de la latinlingvaj vortoj res publica aŭ "publika afero" kaj origine uzatis pri aferoj, pri kiuj decidis plejmulto de la plebo, anstataŭe al reĝo aŭ cezaro.

Fundamento de modernaj respublikoj estas apartigo de la tri povoj : plenuma povo aŭ ekzekutivo, juĝa povo kaj leĝofara (aŭ leĝodona) povo, kiuj en monarkio estis plej ofte en la samaj manoj. Krom la mallongdaŭra Angla Respubliko, Usono de sia sendependiĝo kaj Francio dum la Franca Revolucio iniciatis la modernajn respublikojn sur tiu bazo. Menciendas ankaŭ la Respubliko de Ambaŭ Nacioj. La respublikoj de la antikva tempo akada, atena, romia ne havis tiun fundamentan bazon.

Respubliko povas ankaŭ esti difinita kiel reĝimo, kies estro ne estas hereda, kontraŭe al monarkio, en kiu la ŝtatestro heredas sian postenon. Pluraj tipoj de respublikoj ekzistas aŭ ekzistis:

• Prezidenta respubliko, estrita de Prezidento kun hegemonio de la postena povo
• Parlamenta respubliko, estrita de Ĉefministro kun hegemonio de la parlamento
• Aliaj (asemblea reĝimo, Romia respubliko, Venecia respubliko, ktp)

Foje la koncepto respubliko estas ligita al la simbolo de la friga ĉapo.