Skribsistemo

Skribsistemo estas signaro kun ties uzreguloj.

Skribsistemo estas fakorganizita, regula metodo (tipe normigita) de informa stokado kaj translokigo por la komunikado de mesaĝoj^[1] (esprimante pensojn aŭ ideojn) en iu lingvo vide (aŭ eventuale palpe) ĉifrante kaj malkodante (konate kiel skribo kaj legado) per aro da signoj aŭ simboloj, ambaŭ konataj ĝenerale kiel skribsignoj (kun la aro kolektive referita kiel skribaĵo. Tiuj skribsignoj, ofte inkluzive de literoj kaj nombroj, estas kutime registritaj sur daŭrebla medio kiel ekzemple papero aŭ elektronika stokado/ekrano, kvankam ankaŭ ne-daŭraj metodoj povas esti uzataj, kiel ekzemple skribo en sablo aŭ ĉielskribo ĉefe farita el aviadiloj.

La ĝeneralaj atributoj de skribsistemoj povas esti metitaj en larĝajn kategoriojn kiel ekzemple alfabetoj, silabaroj, aŭ emblemgrafioj. Ĉiu speciala sistemo povas havi atributojn de pli ol unu kategorio. En la alfabeta kategorio, ekzistas ke norma aro de literoj (bazaj skribaj simboloj aŭ grafemoj) de konsonantoj kaj vokaloj kiuj ĉifras surbaze de la ĝenerala principo kiujn la literoj (aŭ literparo/grupoj) reprezentas fonemojn (bazaj signifaj sonoj) de la parola lingvo. Silabaroj tipe korelacias simbolon al silabo (kiu povas esti pariĝo aŭ grupo de fonemoj, kaj estas konsideritaj la konstrueroj de vortoj). En emblemgrafio, ĉiu skribsigno reprezentas vorton, morfemon aŭ semantikan unuon (kiuj mem povas esti parigoj aŭ grupoj de silaboj). Aliaj kategorioj inkludas abjad'ojn (alfabeto kie vokaloj ne estas indikitaj entute) kaj abugidojn, ankaŭ nomitajn alfasilabaroj (kie vokaloj estas montritaj per diakritaj signoj aŭ alia modifo de konsonantoj). La kategorio de sistemo ofte povas esti determinita ĵus identigante la nombron da simboloj uzitaj ene de la sistemo. Alfabetoj tipe uzas aron de 20-al-35 simboloj por plene esprimi lingvon, dum silabaroj povas havi 80-al-100, kaj emblemgrafioj povas havi plurajn centojn da simboloj.

La plej multaj sistemoj tipe havos ordon de ĝiaj simbolelementoj tiel ke grupoj de ili povas esti kodigitaj en pli grandajn aretojn kiel vortoj aŭ akronimoj (ĝenerale leksemoj), kaŭzante multe pli da eblecoj (permutaĵoj) en signifoj ol la simboloj povas peri memstare. Sistemoj ankaŭ ebligos interligon ("ŝnurado kune") de tiuj pli malgrandaj grupiĝoj (foje referitaj per la nomo "signoĉenoj", "signovicoj" aŭ "signogrupoj") por ebligi plenan esprimon de la lingvo. La legadpaŝo povas esti plenumita fare de la leganto sole en la menso kiel interna procezo, aŭ esprimita vorte (tipe, 'laŭtlegadi). Historie, skribsistemoj formiĝis post kiam parola lingvo estis establita, kvankam la individuaj simboloj uzitaj (tipe ideogramo) eble antaŭis la parolan vorton. Speciala notacio konata kiel interpunkcio estas utiligita por helpi pri strukturo kaj organizo de multaj skribsistemoj kaj povas esti uzita helpi kapti nuancojn kaj varioj en la mesaĝo por signifi ke tio estas komunikite vorte per signalvortoj en tempigado, tono, akĉento, fleksio aŭ intonacio.

Skribsistemo ankaŭ tipe havos metodon por formatado de registritaj mesaĝoj kiu sekvas la regulojn de la parola versio kiel sia gramatiko kaj sintakso tiel ke la leganto havos la signifon de la celita mesaĝo precize konservita. Skribsistemoj estis antaŭitaj per pra-skribado, kiu utiligis piktogramojn, ideogramojn kaj aliajn mnemonikajn simbolojn. Al prs-skribo mankis la kapablo kapti kaj esprimi plenan vicon da pensoj kaj ideoj. La invento de skribsistemoj, kiu devenas de la komenco de la Bronzepoko aŭ la fino de la Neolitiko en la fino de la 4-a jarmilo a.K., ebligis la precizan daŭran registradon de homa historio en maniero kiu ne estis ema al la samaj specoj de eraro al kiu buŝa historio estas riska. Baldaŭ poste, ĝi disponigis fidindan formon de longdistanca komunikado. Kaj kun la apero de eldonado, ĝi disponigis la komunikilon por frua formo de amaskomunikado. Sekuraj skribaj komunikadoj ankaŭ fariĝis pli fidindaj kun la invento de ĉifrado.

Skribsistemojn oni povas klasigi laŭ la specoj de agoj, kiujn ili prezentas; ekzemple la jenaj: dancoskriboj, muzikskriboj, ĵonglskriboj, kaj precipe parolskriboj.

1. ↑ Definitions of writing systems. Omniglot: The Online Encyclopedia of Writing Systems and Languages. www.omniglot.com. Alirita 2013-06-29 .