Teorio

Teorio estas ĝenerala ideo formata pere de racia abstraktado.

En la sciencoj (krom matematiko), teorio estas modelo aŭ kadro por kompreni, konceptita tiel, ke eksperimento povas liveri empirian verŝajnigon aŭ malpruvon pri ĝi. Laŭ Karl Popper, nur tiaj teorioj estas sciencaj, kvankam ne ĉiuj scienco-filozofoj konsentas pri tio. Ĉiu scienca scio estas kadre de iu teorio. Teorio estas la plej kredinda speco de scienca scio.^[1] Ĝi tamen ne estas absolute pruvebla kiel vero, kaj povas ĉiam esti repensita aŭ plibonigita. Teorio estas provizora klarigo pri faktoj. Evoluo de specioj estas fakto, akumulo (ekonomio) estas fakto. Kiel tiuj faktoj okazis, estas teorio. Abstraktaj modeloj elpensitaj en nesciencaj fakoj, aŭ eĉ eksterfake, ankaŭ nomiĝas teorioj.

Teorio kontrastas kun praktiko koncepte kaj etimologie (ĉar 'teorio' deriviĝas de la malnovgreka theōriā "rigardado", dum 'praktiko' de prāxis "agado").^[2] Ekzemple, medicina teorio provas kompreni la kaŭzojn kaj ecojn de sano kaj malsano, dum medicina praktiko celas sanigi. La aferoj, kvankam rilataj, estas neidentaj, ĉar eblas sukcese esplori sanon kaj malsanon sanigante neniun, kaj eblas sanigi kuracaton ne sciante kiel la kuraco rezultigas sian sanigan efikon.

1. ↑ Schafersman, Steven D.. An Introduction to Science. Arkivita el la originalo je 2018-01-01. Alirita 2022-05-14 .
2. ↑ David J Pfeiffer. Scientific Theory vs Law. Science Journal (ĉe medium.com). 30 January 2017