Andy Warhol

Andy Warhol
(1980) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Andrew Warhola Jr.
Jaiotza	Pittsburgh, 1928ko abuztuaren 6a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Talde etnikoa	Lemkos (en) estatubatuar zuria
Heriotza	New York, 1987ko otsailaren 22a (58 urte)
Hobiratze lekua	St. John the Baptist Byzantine Catholic Cemetery (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: bihotzeko arritmia
Familia
Aita	Andrej Warhola
Ama	Julia Warhola
Bikotekidea(k)	ikusi Billy Name (en) John Giorno Jed Johnson (en)
Haurrideak	ikusi Paul Warhola (en) John Warhola (en)
Familia	ikusi James Warhola (en) (iloba)
Hezkuntza
Heziketa	Carnegie Mellon Unibertsitatea Schenley High School (en) Carnegie Mellon School of Art (en)
Hizkuntzak	estatubatuar ingelesa ingelesa
Irakaslea(k)	Balcomb Greene (en) Robert Lepper (mul) Samuel Rosenberg (en) Joseph C. Fitzpatrick (en)
Jarduerak
Jarduerak	film-zuzendaria, margolaria, argazkilaria, zinema ekoizlea, eskultorea, artista bisuala, argazki-zuzendaria, gidoilaria, eguneroko-idazlea, diseinatzailea, artista grafikoa, zinemagilea, grabatzailea, marrazkilaria, ilustratzailea, performancelaria, installation artist (en) , autorea, merkataria, produktorea eta artista
Parte-hartzailea 4. documenta (en) documenta 7 (en) Von Picasso bis Warhol Künstlerschmuck der Avantgarde (en) De Calder à Koons, Bijoux d'Artistes, La Collection Idéale de Diane Venet (en)
Lantokia(k)	Paris Pittsburgh eta New York
Lan nabarmenak	ikusi Campbell's Soup Cans II (en) Chelsea Girls (en) Exploding Plastic Inevitable (en) Marilyn Diptyque (en) Shot Marilyns (en)
Mugimendua	Pop Artea
Genero artistikoa	erretratua izadi hila erretratua
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Byzantine Catholic (en)
Alderdi politikoa	Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata
warhol.org

Andy Warhol, jaiotza izenez Andrew Warhola^[1] (Pittsburgh, Pennsylvania, 1928ko abuztuaren 6a – New York, 1987ko otsailaren 22a) Ameriketako Estatu Batuetako ikusizko artista, zinema zuzendaria, ekoizlea eta pop artearen mugimenduko pertsonaia nagusia izan zen. Bere lanek 60ko hamarkadan loratu zen adierazpen artistikoaren, publizitatearen eta ospetsuen kulturaren arteko harremana aztertzen dute, eta hainbat euskarri eskaintzen ditu, besteak beste, pintura, serigrafia, argazkia, zinema eta eskultura. Lan ezagunenetako batzuk Campbellen zopa latak (Campbell 's Soup Cans) (1962) eta Marilyn-en diptikoa (Marilyn Diptych) (1962) serigrafiazko margolanak, Inperioa (Empire) (1964) eta Chelseako neskak (Chelsea Girls) (1966) film esperimentalak, eta Plastiko Leherketa Saihestezina (Exploding Plastic Inevitable) (1966 – 67) multimedia gertakariak dira.^[2]

Pittsburghen jaioa eta hazia, hasiera batean ibilbide arrakastatsua egin zuen ilustratzaile komertzial bezala. 1950eko hamarkadaren amaieran bere lana hainbat galeriatan erakutsi ondoren, artista eraginkor eta eztabaidagarri gisa errekonozimendua jasotzen hasi zen. Bere New Yorkeko estudioa, "Fabrika" (The Factory), intelektual ospetsuak, drag queens-ak, antzerkigileak, bohemio kaleko jendea, Hollywoodeko ospetsuak eta mezenas aberatsak biltzen zituen leku ezaguna bilakatu zen.^[3] Warholeko super-izarrak bezala ezagutzen ziren pertsona ospetsuen bilduma bat sustatu zuen, eta "15 minutuko ospea" esamolde erabilia inspiratzea egozten zaio.^[4]

1960ko hamarkadaren amaieran “The Velvet Underground” rock talde esperimentala zuzendu eta ekoitzi zuen eta “Interview” aldizkaria sortu. Liburu ugari idatzi zituen, besteak beste Andy Warholen filosofia eta Popismoa: Warholen hirurogeiak. Homosexual bezala bizi zen, gay askapenerako mugimenduaren aurretik. 1968ko ekainean, Valerie Solanas feminista erradikalak bere estudioan tirokatu eta ia hil egin zuen. Behazunaren ebakuntza baten ondoren, bihotzeko arritmiak jota hil zen New Yorken 1987ko otsailean, 58 urte zituela.^[5]

Warholen atzera begirako erakusketa, liburu eta film luze eta dokumental ugariren gaia izan da. Pittsburgh bere jaioterrian dagoen Andy Warhol Museoa, arte eta artxiboen bilduma iraunkor zabala gordetzen duena, artista bakar bati eskainitako Estatu Batuetako museorik handiena da. Warhol "artearen merkatuaren kanpaia" dela esan dute. Bere sorkuntza asko oso bildumagarriak eta balio handikoak dira, eta lanen artean, inoiz saldu diren margolan garestienetako batzuk daude.^[6] 2013an Zilarrezko auto istripua - hondamendi bikoitza (Silver Car Crash - Double Disaster) izeneko 1963ko serigrafia 105 milioi dolarretan saldu zen. 2022an, Marilyn urdina filmatua (Shot Sage Blue Marilyn) (1964) 195 milioi dolarretan saldu zen, hau da, artista estatubatuar batek enkantean saldutako artelan garestiena. XX. mendeko artista eraginkorrenen artean kokatzen dute arte-historialariek.^[7]

1. ↑ (Ingelesez) Random House Webster's Unabridged Dictionary: "Warhol". Wayback Machine.
2. ↑ (Ingelesez) Trebay, Guy; La Ferla, Ruth. (2018). "Tales From the Warhol Factory – In each of three successive spaces called the Factory, Andy Warhol created movies, paintings, time capsules and psychosexual dramas with a half-life of many decades. Here his collaborators recall the places, the times and the man".. The New York Times.
3. ↑ (Ingelesez) Pescovitz, Davi. (2018). "Memories from Warhol's Factory". Boing Boing.
4. ↑ (Ingelesez) Rosen, Miss. (2018). "Juicy Stories About What Andy Warhol Was Really Like – "Andy seemed to be floating through space. He had this magical energy and looked like nobody else.".. Vice.
5. ↑ (Ingelesez) Schaffner, Ingrid. (1999). The Essential Andy Warhol. New York City: Harry N. Abrams, 79 or. ISBN 978-0-8109-5806-7..
6. ↑ (Ingelesez) "The Pop master's highs and lows". The Economist.
7. ↑ (Ingelesez) "Andy Warhol painting sells for $105M". New York Daily News.