Barruki

Barruki
janari, sukaldaritzako osagai eta haragi
Historia
Honen produktua	Ornodun

Euskaraz, barruki^[1] ez ezik, haltsar, barru, biriki, barrunbe, errai, tripotx... ere esaten zaie eta haragitarako animalien atal jangarriak dira, kanal kontzeptuan sartzen ez direnak, hala nola: (lehorreko animalien) gibela, barea, giltzurrunak, gongoilak, birikak, bihotza, burmuinak, hezur muina, guruinak (timoa, tiroidea, pankrea, suprarrenalak, barrabilak), hausnarkarien urdaila eta hesteak (tripakiak), baresarea, hankak, maskuria, burua, mingaina eta odola.

Barrukien kontsumoa ez da homogeneoa mundu zabalean: kultura edo erlijio jakin batzuek tabu jotzen dituzten barrukiak, bestetan arras preziatuak dira eta, tradizioz, jai seinalatuetan kontsumitzen dituzte. Euskal Herrian hazkurria ez da ugaria izan, orokorki, eta horrek lehorreko zein itsasoko animalia erabat aprobetxatu behar izatea ekarri du. Hortik, legatzaren kokotxak eta kokotea, bakailaoaren hestekiak, atunaren mendrezka eta beste asko jangarritzat jotzea; hori areagotu egiten da lehorreko animalien kasuan.

Europar Batasuneko legearen arabera, gizakiak kontsumitzeko egokiak diren, lesiorik edo gaixotasunik ez duten eta higiene baldintza egokietan hildako animalienak izan behar dira erraiak. Okela-piltzar, zirtzil edo zarpailak ez dira aintzat kontsumitzen gurean, eta batzuetan hesteki-industriara doaz.

Erraiak egun bazterrekotzat hartuak badaude ere, etxeko sukaldaritzan garrantzi eta presentzia handia izan dute, proteina iturririk merkeena izan direlako mahaian. Iraganean etxean hozkailurik etxean ez egotea eta barrukiek agintzen dituzten berariazko prestaerak egokiro burutzeko denbora eta teknikarik ez edukitzea izan dira baztertze luze baten arrazoietako batzuk.

1. ↑ Euskaltzaindia. Barruki. in: Euskaltzaindiaren Hiztegia..