Bizi

Bizi
Bizia Waitakereko haitz baten. Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Domeinuak eta Erreinuak
Bizia Lurrean: Bizi ez-zelularra Birusak Bizi zelularra Bacteria Archaea Eukarya Protista Fungi Plantae Animalia
Datu orokorrak
Kolorea	limegreen

Bizia ezaugarri bereizgarri bat da, berezko iraupen eta garapen-prozesuak dituzten eta ez dituzten izakiak bereizten dituena. Berezko iraupen eta garapen-prozesu hauen artean daude: haztea, ugalketa, homeostasia eta metabolismoa. Gainera, izaki bizidunak karbonoa duten molekula organikoz daude denak osatuak. Izaki bizidun mota ugari daude, hala nola landareak, animaliak, onddoak, protistoak, bakterioak eta arkeoak. Definitzeko irizpideak anbiguoak izan daitezke batzuetan, eta beste izaki batzuk biziduntzat jo daitezke, hala nola birusak, biroideak eta bizi sintetikoa.

Hasiera-hasieratik, biziak bere ingurua aldatu izan du eskala geologikoan, baina egokitu ere egin da ekosistema eta baldintza gehienetan irauteko. Zelulak dira egitura banakoak, materia biziaren parte oinarrizkoenak^[1]. Bi zelula mota daude, prokariotoak eta eukariotoak, biak mintz batez inguratutako zitoplasmaz osatuak, biomolekula ugarirekin (proteinak eta azido nukleikoak esaterako). Izaki bizi batzuk zelulabakarrak dira, hau da, zelula bakar batek osatzen ditu, eta beste batzuk zelulanitzak, alegia, zelula askoz daude osatuak.

Biziaren ikerketaz biologia arduratzen da.

1. ↑ Chapter-5, The Fundamental Unit of Life. Monika Mehan. Scribd.