David Hilbert

David Hilbert
	; (1912) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Kaliningrad eta Znamensk, Kaliningrad Oblast (en) , 1862ko urtarrilaren 23a
Herrialdea	Prusiako Erresuma ; Weimarko Errepublika ; Alemaniar Inperioa ; Hirugarren Reicha
Bizilekua	Alemania
Heriotza	Göttingen, 1943ko otsailaren 14a (81 urte)
Hobiratze lekua	Stadtfriedhof Göttingen (en)
Familia
Ezkontidea(k)	Käthe Hilbert (en)
Seme-alabak	ikusi Franz Hilbert (en) ;
Hezkuntza
Heziketa	Königsbergeko Unibertsitatea ; Collegium Fridericianum (en)
Hezkuntza-maila	doktoretza
Tesia	Über invariante Eigenschaften specieller binärer Formen, insbesondere der Kugelfunctionen (en)
Tesi zuzendaria	Ferdinand von Lindemann (mul)
Doktorego ikaslea(k)	Max Dehn (en) ; Sergei Natanovich Bernstein (en) ; Klara Löbenstein (en) ; Rudolf Schimmack (en) ; Teiji Takagi; Hermann Weyl; Richard Courant (mul) ; Erhard Schmidt (en) ; Paul Hertz (mul) ; Werner Boy (mul) ; Wilhelm Ackermann; Otto Blumenthal (en) ; Erich Hecke; Oliver Dimon Kellogg (en) ; Kurt Schütte (mul) ; Charles Noble (en) ; Anne Lucy Bosworth Focke (en) ; Charles Haseman (en) ; Earle Raymond Hedrick (en) ; Georg Hamel (mul) ; Max Mason (en) ; Felix Bernstein; Edward Kasner; Rudolf Fueter (en) ; Margarethe Kahn; Ernst Hellinger (en) ; Alfréd Haar (en) ; Andreas Speiser (en) ; Hugo Steinhaus; David Clinton Gillespie (en) ; Otto E. Neugebauer (en) ; Ludwig Föppl (mul) ; Alexandru Myller; Wallie Abraham Hurwitz (en) ; Bernhard Baule (en) ; Ugo Napoleone Giuseppe Broggi (en) ; Wilhelmus David Allen Westfall (en) ; Walther Rosemann (en) ; Gottfried Rückle (en) ; Heinrich Dörrie (en) ; Kurt Grelling (en) ; Johann Oswald Müller (en) ; Heinrich Behmann (mul) ; Georg Prange (mul) ; Paul Funk (en) ; Albert Andrae (en) ; Walter Lietzmann (en) ; Arnold Schmidt (mul) ; Gabriel Sudan (en) ; Arthur Robert Crathorne (en) ; Edgar Jerome Townsend (en) ; Hans von Schaper (en) ; Michael Feldblum (en) ; Fritz Beer (en) ; Legh Wilber Reid (en) ; Karl Sigismund Hilbert (en) ; Sophus Marxsen (en) ; Lubov Zapolskaya (en) ; Otto Zoll (en) ; Paul Kirchberger (en) ; Albert Kraft (en) ; Hugo Kistler (en) ; William D. Cairns (en) ; Johannes Otto Mühlendyck (en) ; Hans Bolza (en) ; Jakob Grommer (en) ; Kurt Schellenberg (en) ; Willi Windau (en) ; Gerhard Janßen (en) ; Rudolf Schimmack (en) ; Eva Koehler (en) ; Georg Lütkemeyer (en) ; Hellmuth Kneser (mul) ; Robert König (en) ; Haskell Curry; Hyman Levy (en)
Hizkuntzak	alemana
Ikaslea(k)	ikusi Wilhelm Ackermann; Richard Courant (mul) ; Erich Hecke; Otto Blumenthal (en) ;
Jarduerak
Jarduerak	matematikaria, unibertsitateko irakaslea, filosofoa eta fisikaria
Lantokia(k)	Göttingen
Enplegatzailea(k)	Göttingengo Unibertsitatea
Lan nabarmenak	ikusi Geometry and the Imagination (en) ; Hilbert's basis theorem (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Arteetan eta Zientziatan Merituaren Ordena ; Poncelet Prize (1903) ; Cothenius Domina (1906) ; Bolyai Prize (1910) ; Lobachevsky Prize (1903) ; Bavarian Maximilian Order for Science and Art (1907) ; Foreign Member of the Royal Society (1928ko ekainaren 21a) ; Goethe Medal for Art and Science (1942) ;
Influentziak	Immanuel Kant
Kidetza	Royal Society; Saxon Academy of Sciences and Humanities (en) ; Alemaniako Natur Zientzien Leopoldina Akademia; Zientzien Bavariar Akademia; Göttingengo Zientzien Akademia; Sobietar Batasuneko Zientzien Akademia; Suediako Zientzien Errege Akademia; Hungariako Zientzien Akademia; Linzeen Akademia; Zientzien Errusiar Akademia; Prusiako Zientzien Akademia; XL izeneko Zientzien Akademia Nazionala; Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionala; Arteen eta Zientzien Herbehereetako Errege Akademia; Accademia delle Scienze di Torino

David Hilbert^[1] (Königsberg, Ekialdeko Prusia, 1862ko urtarrilaren 23a - Göttingen, Alemania, 1943ko otsailaren 14a), matematikari alemaniarra zen, XIX. mende amaierako eta XX. hasierako garrantzitsuenetakotzat jotzen dena. Hilbertek funtsezko ideia ugari aurkitu eta garatu zituen, besteak beste, inbarianteen teoria, aldakuntzen kalkulua, aljebra trukakorra, zenbaki aljebraikoen teoria, geometriaren oinarriak, eragileen teoria espektrala eta bere aplikazioa ekuazio integraletan, fisika matematikoan eta matematikaren oinarrietan (bereziki frogaren teoria).

Hilbertek Georg Cantor-en multzoaren eta zenbaki transfinituen teoria onartu, eta defendatu zuen. 1900. urtean XX. mendeko matematika-ikerketari bide ematen zioten problemen bilduma aurkeztu zuen^[2]^[3].

Hilbertek eta bere lana ikasi zutenek mekanika kuantikorako eta erlatibitate orokorrerako beharrezkoa zen egitura matematikoaren zati garrantzitsuak atera zituzten. Frogapen matematikaren eta logika matematikoaren sortzaileetako bat izan zen, baita matematika eta metamatematika ezberdintasunarena ere^[4].

↑ "Hilbert". Random House Webster's Unabridged Dictionary.
↑ «Mathematical Problems of David Hilbert» mathcs.clarku.edu (Noiz kontsultatua: 2024-02-16).
↑ «Mathematical Problems by David Hilbert» mathcs.clarku.edu (Noiz kontsultatua: 2024-02-16).
↑ Zach, Richard. (2023). Zalta, Edward N. ed. «Hilbert’s Program» The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Metaphysics Research Lab, Stanford University) (Noiz kontsultatua: 2024-02-16).

[1] "Hilbert". Random House Webster's Unabridged Dictionary.

[2] «Mathematical Problems of David Hilbert» mathcs.clarku.edu (Noiz kontsultatua: 2024-02-16).

[3] «Mathematical Problems by David Hilbert» mathcs.clarku.edu (Noiz kontsultatua: 2024-02-16).

[4] Zach, Richard. (2023). Zalta, Edward N. ed. «Hilbert’s Program» The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Metaphysics Research Lab, Stanford University) (Noiz kontsultatua: 2024-02-16).

[1]

[2]

[3]

[4]

David Hilbert
(1912) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Kaliningrad eta Znamensk, Kaliningrad Oblast ^(en) , 1862ko urtarrilaren 23a
Herrialdea	Prusiako Erresuma Weimarko Errepublika Alemaniar Inperioa Hirugarren Reicha
Bizilekua	Alemania
Heriotza	Göttingen, 1943ko otsailaren 14a (81 urte)
Hobiratze lekua	Stadtfriedhof Göttingen ^(en)
Familia
Ezkontidea(k)	Käthe Hilbert ^(en)
Seme-alabak	ikusi Franz Hilbert ^(en)
Hezkuntza
Heziketa	Königsbergeko Unibertsitatea Collegium Fridericianum ^(en)
Hezkuntza-maila	doktoretza
Tesia	Über invariante Eigenschaften specieller binärer Formen, insbesondere der Kugelfunctionen ^(en)
Tesi zuzendaria	Ferdinand von Lindemann ^(mul)
Doktorego ikaslea(k)	Max Dehn ^(en) Sergei Natanovich Bernstein ^(en) Klara Löbenstein ^(en) Rudolf Schimmack ^(en) Teiji Takagi Hermann Weyl Richard Courant ^(mul) Erhard Schmidt ^(en) Paul Hertz ^(mul) Werner Boy ^(mul) Wilhelm Ackermann Otto Blumenthal ^(en) Erich Hecke Oliver Dimon Kellogg ^(en) Kurt Schütte ^(mul) Charles Noble ^(en) Anne Lucy Bosworth Focke ^(en) Charles Haseman ^(en) Earle Raymond Hedrick ^(en) Georg Hamel ^(mul) Max Mason ^(en) Felix Bernstein Edward Kasner Rudolf Fueter ^(en) Margarethe Kahn Ernst Hellinger ^(en) Alfréd Haar ^(en) Andreas Speiser ^(en) Hugo Steinhaus David Clinton Gillespie ^(en) Otto E. Neugebauer ^(en) Ludwig Föppl ^(mul) Alexandru Myller Wallie Abraham Hurwitz ^(en) Bernhard Baule ^(en) Ugo Napoleone Giuseppe Broggi ^(en) Wilhelmus David Allen Westfall ^(en) Walther Rosemann ^(en) Gottfried Rückle ^(en) Heinrich Dörrie ^(en) Kurt Grelling ^(en) Johann Oswald Müller ^(en) Heinrich Behmann ^(mul) Georg Prange ^(mul) Paul Funk ^(en) Albert Andrae ^(en) Walter Lietzmann ^(en) Arnold Schmidt ^(mul) Gabriel Sudan ^(en) Arthur Robert Crathorne ^(en) Edgar Jerome Townsend ^(en) Hans von Schaper ^(en) Michael Feldblum ^(en) Fritz Beer ^(en) Legh Wilber Reid ^(en) Karl Sigismund Hilbert ^(en) Sophus Marxsen ^(en) Lubov Zapolskaya ^(en) Otto Zoll ^(en) Paul Kirchberger ^(en) Albert Kraft ^(en) Hugo Kistler ^(en) William D. Cairns ^(en) Johannes Otto Mühlendyck ^(en) Hans Bolza ^(en) Jakob Grommer ^(en) Kurt Schellenberg ^(en) Willi Windau ^(en) Gerhard Janßen ^(en) Rudolf Schimmack ^(en) Eva Koehler ^(en) Georg Lütkemeyer ^(en) Hellmuth Kneser ^(mul) Robert König ^(en) Haskell Curry Hyman Levy ^(en)
Hizkuntzak	alemana
Ikaslea(k)	ikusi Wilhelm Ackermann Richard Courant ^(mul) Erich Hecke Otto Blumenthal ^(en)
Jarduerak
Jarduerak	matematikaria, unibertsitateko irakaslea, filosofoa eta fisikaria
Lantokia(k)	Göttingen
Enplegatzailea(k)	Göttingengo Unibertsitatea
Lan nabarmenak	ikusi Geometry and the Imagination ^(en) Hilbert's basis theorem ^(en)
Jasotako sariak	ikusi Arteetan eta Zientziatan Merituaren Ordena Poncelet Prize (1903) Cothenius Domina (1906) Bolyai Prize (1910) Lobachevsky Prize (1903) Bavarian Maximilian Order for Science and Art (1907) Foreign Member of the Royal Society (1928ko ekainaren 21a) Goethe Medal for Art and Science (1942)
Influentziak	Immanuel Kant
Kidetza	Royal Society Saxon Academy of Sciences and Humanities ^(en) Alemaniako Natur Zientzien Leopoldina Akademia Zientzien Bavariar Akademia Göttingengo Zientzien Akademia Sobietar Batasuneko Zientzien Akademia Suediako Zientzien Errege Akademia Hungariako Zientzien Akademia Linzeen Akademia Zientzien Errusiar Akademia Prusiako Zientzien Akademia XL izeneko Zientzien Akademia Nazionala Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionala Arteen eta Zientzien Herbehereetako Errege Akademia Accademia delle Scienze di Torino