Back Radioaktiwiteit Afrikaans Radioaktivität ALS Radioactividat AN रेडियोधर्मी क्षय ANP اضمحلال نشاط إشعاعي Arabic تهراس راديواكتيڤ ARY Radioactividá AST Radioaktivlik Azerbaijani رادیوآکتیولیک AZB Радиоактив тарҡалыу Bashkir

Desintegrazio erradioaktibo

Nukleo atomikoetan gerta daitezkeen desintegrazio motak.

Desintegrazio erradioaktiboa nukleo atomikoetan gertatzen den prozesu bat da, zeinaren bitartez energia galtzen baitute erradiazio gisa. Erradiazioaren izaeraren arabera, hiru desintegrazio mota bereiz daitezke: alfa desintegrazioa, beta desintegrazioa eta gamma desintegrazioa. Alfa zein beta desintegrazioetan partikulak igortzen dira; gamma desintegrazioan, aldiz, fotoiak. Desintegrazio mota edozein dela ere, nukleo atomiko ezegonkorrak dituen materialari material erradioaktibo deritzo.

Desintegratzen den isotopo erradioaktiboari guraso esaten zaio, eta prozesuak nukleido seme bat sortzen du gutxienez. Gamma desintegrazioetan eta egoera nuklear kitzikatuen arteko barne-transformazioetan izan ezik, desintegrazio erradioaktiboa transmutazio nuklear bat da, ondorio seme bat duena, zeinak protoi edo neutroi kopuru desberdina (edo biak) baitu.

Desintegrazio erradioaktiboa ausazko prozesua da; hau da, lagin batean dauden atomoen artean ezinezkoa da aldez aurretik jakitea zein atomo desintegratuko den.[1][2] Zientzialariei zaila izan zitzaien aurresangarritasunik eza onartzea teoria kuantikoa garatu aurretik.[1] Hala ere, lagin baten ikuspuntu makroskopikotik, posible da desintegrazio-tasaren neurri bat ematea, desintegrazio-konstantearen edo erdibizitzaren bidez. Atomo erradioaktibo desberdinen erdibizitzen arteko aldea magnitude-ordena anitzekoa izan daiteke: joktosegundo batzuetatik (hidrogeno-1, adibidez) unibertsoaren adina baino 160 trilioi aldiz handiagora arte (telurio-128 kasu).[3][4]

Lurrean erradioaktiboak diren 34 isotopo daude naturan. Isotopo horiek eguzki-sistema sortu baino lehenagokoak dira eta nukleido primordial izenaz ezagunak dira.[5] Nukleido primordialak eguzki-sistema sortu zeneko izarrarteko ingurunean presente zeuden; nukleosintesiaren bidez sortu ziren izarretan, eta supernobek unibertsoan zehar barreiatu zituzten. Uranioa edo torioa dira nukleido horien adibide. Bestalde, badaude bizitza laburragoa duten 50 isotopo erradioaktibo inguru; nukleido primordialen desintegrazio-kateen produktuak dira, edota aribideko prozesu kosmogenikoen ondorio: karbono-14, adibidez, zeina izpi kosmikoen bidez atmosferan sortzen baita. Isotopo erradioaktiboak era artifizialean ere sor daitezke, partikula-azeleragailuetan edota erreaktore nuklearretan, esate baterako.[6]

  1. ↑ a b Krane, Kenneth S.. (1988). Introductory nuclear physics. Wiley ISBN 0-471-80553-X. PMC 15628946. (Noiz kontsultatua: 2020-11-07).
  2. ↑ Choppin, Gregory R.,. Radiochemistry and nuclear chemistry. (Fourth edition. argitaraldia) ISBN 978-0-12-397868-4. PMC 859381735. (Noiz kontsultatua: 2020-11-07).
  3. ↑ «Half Life for all the elements in the Periodic Table» periodictable.com (Noiz kontsultatua: 2020-11-07).
  4. ↑ Grupen, Claus.. (2010). Introduction to radiation protection : practical knowledge for handling radioactive sources. Springer ISBN 978-3-642-02586-0. PMC 663097564. (Noiz kontsultatua: 2020-11-07).
  5. ↑ (Ingelesez) «What is Primordial Radionuclide - Definition» Radiation Dosimetry 2019-12-14 (Noiz kontsultatua: 2020-11-07).
  6. ↑ (Ingelesez) Rouvray, Dennis. «Exploring the outer reaches» Chemistry World (Noiz kontsultatua: 2020-11-08).

Developed by StudentB