Back Emosie Afrikaans Emotion ALS Emoción AN شعور Arabic انفعال (سايكولوجيا) ARZ আবেগ Assamese Emoción AST Emosiya Azerbaijani هیجان AZB Эмоция Bashkir

Emozio

Giza grinak adierazten dituzten hamasei aurpegi - J. Pass-ek koloreztatutako grabatua, 1821, Charles Le Brun

Emozioak norbanakoek barneko zein kanpoko eraginen aurrean sumatzen dituzten fenomeno psikofisiologikoak dira. Emozioak aldarteari, izaerari, nortasunari eta jarrerari eta motibazioari lotuta daude[1][2][3][4]. Gaur egun ez dago adostasun zientifikorik definizio bati buruz[5][6]. Emozioa atsegina edo gogoz kontrakoa izaten da, eta fisiologia aldaketak dakartza. Emozioak sarritan aldartearekin, tenperamentuarekin, nortasunarekin, jarrerarekin edo sormenarekin lotzen dira[7].

Emozioa sortzen duten kanpoko nahiz barneko eragin horiek bat-batean azaltzen direnak izan daitezke, edo pixkanaka indar hartzen duten sentimenduak. Emozioek fisiologia aldaketak eragiten dituzte (neuronetan aldaketak, odol-hodi periferikoen uzkurtzea edo lasaitzea, izerdia, eta abar); aldaketa horiek burmuineko eginkizunetan ere eragina izaten dute (nork bere buruarekiko kontrola galtzea eragin dezakete) eta jarrera bereziak sorrarazten dituzte (barrea, negarra, dardarak, eta abar).

Emozioen inguruko ikerketak gora egin du azken bi hamarkadetan, eta hainbat arlok lagundu dute: psikologia, medikuntza, historia, emozioen soziologia eta informatika. Emozioen jatorria, funtzioa eta beste alderdi batzuk azaltzeko saiakera ugariek gai horren inguruko ikerketa biziak bultzatu dituzte. Emozioaren jatorri ebolutiboari eta helburu posibleari buruzko teoriak Charles Darwinengandik datoz. Gaur egungo ikerketa-arloak emozioen neurozientzia dira garuneko irudi afektiboen prozesuak aztertzeko PET (Positroi-igorpenaren bidezko tomografia) eta fMRI (Erresonantzia magnetiko funtzionala) azterketak bezalako tresnak erabiliz[8].

Ikuspegi mekanikotik, emozioak jarduera fisiologikoaren eredu jakin batekin lotzen den esperientzia positibo edo negatibo gisa defini daitezke[4]. Emozioak konplexuak dira; osagai ezberdin anitz inplikatzen dituzte, hala nola esperientzia subjektiboa, prozesu kognitiboak, portaera adierazkorra, aldaketa psikofisiologikoak eta portaera instrumentala[9][10]. Garai batean, akademikoak emozioa osagaietako batekin identifikatzen saiatu ziren: William James esperientzia subjektiboarekin; portaera instrumentalarekin konduktistak; aldaketa fisiologikoekin psikofisiologoak, etab. Berriki, ordea, emozioa osagai guztiek osatzen dutela diote. Emozioaren osagai desberdinak zertxobait ezberdin sailkatzen dira diziplina akademikoaren arabera. Psikologian eta filosofian, emozioek, normalean, adierazpen psikofisiologikoek, erreakzio biologikoek eta egoera mentalek ezaugarritzen duten esperientzia subjektiboa eta kontzientea barne hartzen dute. Emozioaren osagai anitzeko deskribapen antzeko bat aurkitzen da soziologian. Esaterako, Peggy Thoitsek emozioak osagai fisiologikoak, etiketa kulturalak edo emozionalak (haserrea, harridura, etab.), gorputz-ekintza adierazgarriak eta egoeren eta testuinguruen balorazioa barne hartzen dituela deskribatu zuen[11]. Prozesu kognitiboak —arrazoibidea eta erabakiak hartzea bezala— prozesu emozionaletatik bereizitzat hartzen dira, pentsamendua eta sentimendua arteko zatiketa eginez. Hala ere, emozioen teoria guztiek ez dute baliozkotzat hartzen bereizketa hori[12].

Gaur egun, emozioen inguruan egiten den ikerketa kliniko eta ongizatearen testuinguruko gehienak eguneroko bizitzako emozioen dinamikan zentratzen dira, batez ere emozio espezifikoen intentsitatean eta haien aldakortasun, ezegonkortasun, inertzia eta bereizketan, baita, denboran zehar, emozioak elkar areagotzen edo moteltzen duten ala ez eta nolakoak diren, halaber, dinamika horien arteko desberdintasunak pertsonen artean eta bizi-iraupenean zehar[13].

  1. ↑ Panksepp, Jaak (2005). Affective neuroscience: the foundations of human and animal emotions ([Reprint] ed.). Oxford [u.a.]: Oxford Univ. Press. p. 9. ISBN 978-0195096736. Gure sentimendu emozionalek nerbio-sistemaren egoera jakin batzuk subjektiboki bizitzeko dugun gaitasuna islatzen dute. Nahiz eta sentipen kontzienteko estatuak unibertsalki onartuak izan giza afektuen bereizgarri nagusi gisa, animalien ikerketan kontua da ea beste organismoek emozioak sentitzea kontzeptuzko aztoramena baino ez den
  2. ↑ (Ingelesez) Damasio, Antonio R. (1998-05-01). «Emotion in the perspective of an integrated nervous system1Published on the World Wide Web on 27 January 1998.1» Brain Research Reviews 26 (2): 83–86.  doi:10.1016/S0165-0173(97)00064-7. ISSN 0165-0173. (Noiz kontsultatua: 2023-03-27).
  3. ↑ Ekman, Paul; Davidson, Richard J. (1994). The Nature of emotion: fundamental questions. New York: Oxford University Press. 291–293. or. ISBN 978-0195089448. "Prozesu emozionala, baina ez emozioak, oharkabean gerta daiteke".
  4. ↑ a b Schacter, Daniel L.. (2011). Psychology. New York, NY : Worth Publishers ISBN 978-1-4292-3719-2. (Noiz kontsultatua: 2023-03-27).
  5. ↑ (Ingelesez) Cabanac, Michel. (2002-11-01). «What is emotion?» Behavioural Processes 60 (2): 69–83.  doi:10.1016/S0376-6357(02)00078-5. ISSN 0376-6357. (Noiz kontsultatua: 2023-03-27).
  6. ↑ Lisa Feldman Barrett; Michael Lewis; Jeannette M. Haviland-Jones, eds. (2016). Handbook of emotions (Fourth ed.). New York. ISBN 978-1462525348. OCLC 950202673.
  7. ↑ Averill, James R. (February 1999). "Individual Differences in Emotional Creativity: Structure and Correlates". Journal of Personality. 67 (2): 331–371. doi:10.1111/1467-6494.00058. ISSN 0022-3506. PMID 10202807
  8. ↑ Cacioppo, John T.; Gardner, Wendi L. (1999). "Emotion". Annual Review of Psychology. 50: 191–214. doi:10.1146/annurev.psych.50.1.191. PMID 10074678
  9. ↑ (Ingelesez) Cabral, João Carlos Centurion; de Almeida, Rosa Maria Martins. (2022-06). «From social status to emotions: Asymmetric contests predict emotional responses to victory and defeat.» Emotion 22 (4): 769–779.  doi:10.1037/emo0000839. ISSN 1931-1516. (Noiz kontsultatua: 2023-03-27).
  10. ↑ (Ingelesez) Scherer, Klaus R.. (2005-12). «What are emotions? And how can they be measured?» Social Science Information 44 (4): 695–729.  doi:10.1177/0539018405058216. ISSN 0539-0184. (Noiz kontsultatua: 2023-03-27).
  11. ↑ (Ingelesez) Annual Review of Sociology. 2023-01-02 (Noiz kontsultatua: 2023-03-27).
  12. ↑ Barrett, Lisa Feldman; Mesquita, Batja; Ochsner, Kevin N.; Gross, James J.. (2007). «The Experience of Emotion» Annual review of psychology 58: 373–403.  doi:10.1146/annurev.psych.58.110405.085709. ISSN 0066-4308. PMID 17002554. PMC 1934613. (Noiz kontsultatua: 2023-03-27).
  13. ↑ Reitsema, Anne Margit; Jeronimus, Bertus F.; van Dijk, Marijn; de Jonge, Peter. (2022). «Emotion dynamics in children and adolescents: A meta-analytic and descriptive review» Emotion 22 (2): 374–396.  doi:10.1037/emo0000970. ISSN 1528-3542. (Noiz kontsultatua: 2023-03-27).

Developed by StudentB