Fosforo

Fosforoa
15 SilizioaFosforoaSufrea
   
 
15
P
 
               
               
                                   
                                   
                                                               
                                                               
Ezaugarri orokorrak
Izena, ikurra, zenbakiaFosforoa, P, 15
Serie kimikoaEz-metalak
Taldea, periodoa, orbitala15, 3, p
Masa atomikoa30,973762(2) g/mol
Konfigurazio elektronikoa[Ne] 3s2 3p3
Elektroiak orbitaleko2, 8, 5
Propietate fisikoak
Dentsitatea(0 °C, 101,325 kPa) (zuria) 1,823 g/L
Urtze-puntua317,3 K
(44,2 °C, 111,6 °F)
Irakite-puntua550 K
(277 °C, 531 °F)
Urtze-entalpia(zuria) 0,66 kJ·mol−1
Bero espezifikoa(25 °C) (zuria) 23,824 J·mol−1·K−1
Lurrun-presioa
P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k
T/K 279 307 342 388 453 594
Propietate atomikoak
Oxidazio-zenbakia(k)5, 4, 3, 2 [1], 1 [2], -3 (oxido azidiko ahula)
Elektronegatibotasuna2,19 (Paulingen eskala)
Ionizazio-potentziala1.a: 1.011,8 kJ/mol
2.a: 1.907 kJ/mol
3.a: 2.914,1 kJ/mol
Erradio atomikoa (batezbestekoa)100 pm
Erradio atomikoa (kalkulatua)98 pm
Erradio kobalentea106 pm
Van der Waalsen erradioa180 pm

Fosforoa (grezieraz: phôs, "argi"; eta phoros, "eramaile") elementu kimiko bat da, P ikurra eta 15 zenbaki atomikoa dituena. Nitrogenoaren taldeko ez-metal multibalentea da eta, nitrogeno, artseniko, antimonio eta bismutoarekin batera, fosforoa pnictogeno gisa sailkatzen da. Oso erreaktiboa denez, fosforoa ez da inoiz elementu aske modura agertzen naturan eta, kasu gehienetan, fosfato moduan konbinatzen da hainbat metalekin[1]. Fosforo-forma batek (fosforo zuriak) distira arin bat sortzen du oxigenoarekin kontaktuan dagoenean eta, horregatik, fosforo izena grezierazko Φωσφόρος hitzatik dator, Artizarra planetari erreferentzia eginez[2]. Prozesu hau kimioluminiszentzia edo luminiszentzia hitzarekin ezagutzen da gaur egun, nahiz eta maiz fosforeszentzia hitzarekin nahasten den [3].

  1. (Ingelesez) Calvo, Mona S; Lamberg-Allardt, Christel J. (2015-11-01). «Phosphorus» Advances in Nutrition 6 (6): 860–862.  doi:10.3945/an.115.008516. ISSN 2156-5376. PMID 26567206. PMC PMC4642415. (Noiz kontsultatua: 2022-03-02).
  2. Mellor, John M.; Mittoo, Stifun; Parkes, Rachel; Millar, Ross W.. (2000-09). «Improved Nitrations Using Metal Nitrate–Sulfuric Acid Systems» Tetrahedron 56 (40): 8019–8024.  doi:10.1016/s0040-4020(00)00720-1. ISSN 0040-4020. (Noiz kontsultatua: 2022-03-02).
  3. Baryshnikov, Gleb; Minaev, Boris; Ågren, Hans. (2017-05-10). «Theory and Calculation of the Phosphorescence Phenomenon» Chemical Reviews 117 (9): 6500–6537.  doi:10.1021/acs.chemrev.7b00060. ISSN 0009-2665. (Noiz kontsultatua: 2022-03-02).

Developed by StudentB